DALVARZIN CHOʻLI — Toshkent viloyatidagi choʻl, Sirdaryoning oʻrta oqimi sohili bilan Moʻgʻultogʻ va Oltintepa togʻlari etaklari oraligʻida joylashgan. Relyefi gil va qumlardan tarkib topgan past-baland tekislikdan iborat. Yanv. ning oʻrtacha t-rasi —1°, iyulniki 30°. Sovuq bulmaydigan kunlar 210 kun. D. ch. ning nam oʻtloq tuprogʻida chirindi koʻp. Markaziy qismi och tusli kashtan tuproqdan iborat. Qum, … Читать далее
NENESLAR MUXTOR OKRUGI (1977 i. 7 okt. dan) — RF Arxangelsk tarkibidagi muxtor okrug. Shim. iktisodiy r-nga kiradi. 1929-y. 15-iyulda mil-liy okrug sifatida tashkil etilgan. Rossii Yevropa qismining chekka shim.gʻarbida joylashgan. Hududining asosiy qismi Shim. Qutbiy doyra orkasida. Oq, Barens, Pechora va Kara dengizlariga tutash. Kolguyev va Vaygach orollarini oʻz ichiga oladi. Mayd. 176,7 ming … Читать далее
QIZILOʻRDA VILOYATI — Qozogʻiston Respublikasi tarkibidagi viloyat. 1938-y. 15 yanv. da tashkil etilgan. Mayd. 226 ming km2. Aholisi 606,6 ming kishi (2002), asosan, qozoq-lar (70%), shuningdek, ruslar (aso-san, shaharlarda), koreys va b. mil-lat vakillari ham yashaydi. Shahar aholisi 63%. Q. v. 6 maʼmuriy tu-manga boʻlingan, 3 shahar, 10 sha-harcha bor. Markazi — Qiziloʻrda sh. Yirik … Читать далее
QANDALALAR, asl yarimqattiqqanotlilar — chala oʻzgarish (metamorfoz) bilan rivojlanadigan hasharotlar turkumi. 40 mingga yaqin turi maʼlum; quruqlikda, shuningdek, tropik va subtropiklardagi suv havzalarida yashaydi. Tanasining uz. I mm dan 12 sm gacha. Boshining ikki yonida murakkab (baʼzan tepa qismida yana oddiy) koʻzlari bor; 4, kamdankam 3—5 boʻgʻimli moʻylovi ipsimon, toʻgʻnogʻichsimon yoki dumaloq. Sanchibsoʻruvchi ogʻiz apparati … Читать далее
NARIM TIZMASI — Oltoyning jan. dagi togʻ tizmasi (Qozogʻistonning Sharqiy Kozogʻiston viloyati). Uz. 120 km. Eng baland joyi 2533 m. Paleozoy kumtoshlari, konglomerat, slanes, tuflardan tarkib topgan boʻlib, ularni granit intruziyalari yorib chikkan-Tik shim. yon bagʻrida 1300 m balandlikkacha qayin, undan yuqorida tilogʻoch, daryo vodiylari boʻylab koraqaragʻay-okkaragʻay-kedr oʻrmonlari oʻsadi. Jan. yon bagʻir betagachalov va oʻtloq … Читать далее
LVOV VILOYATI — Ukraina tarkibidagi viloyat. 1939-y. 4 dek. da tashkil etilgan. Volin va Podoliya qirlarida va qisman Ukraina Karpati toglari etaklarida joylashgan. Mayd. 21,8 ming km2. Aholisi 2750,6 ming kishi (1997), asosan ukrainlar, shuningdek, rus, polyak, yahudiy, belorus va b. millat vakillari ham yashaydi. Lvov viloyati 20 tumanga boʻlingan; 37 shahar, 38 shaharcha bor. … Читать далее
BRYANSK VILOYATI — RF tarkibidagi viloyat. 1944-y. 5 iyudda tashkil etilgan. Bryansk viloyatida 27 tuman, 16 shahar va 31 shaharcha bor. Mayd. 34,9 ming km2. Aholisi 1467 ming kishi (1999), asosan ruslar, shuningdek ukrainlar, beloruslar va b. yashaydi. Shaharliklar 60%. Markazi — Bryansk sh. Bryansk viloyati Oʻrta Rossiya qirlarining gʻarbiy chekkasida, relyefi toʻlqinsimon tekislik. Sharqiy … Читать далее
QAYIR TUPROQLAR — daryo odoqlarining allyuvial yotqiziqlarida hosil boʻladigan tuproqlar. Suvi toshib turadigan daryo boʻylarida, suv bosadigan yerlarda tarqalgan. Yuqori biogenligi, qatlamdorligi, gumus qatlami bilan farqlanadi. Tuproq hosil qilish jarayoniga qarab chimli (boshoqli va har xil oʻtli oʻtloq va ochiq oʻrmonlarda hosil boʻladi; mexanik tarkibi yengil, suv rejimi barqaror emas), oʻtloqi (har xil oʻtliboshoqli oʻsimliklar … Читать далее
QARQARALAR, qoʻtonlar — laylaksimonlar turkumining oilasi. 32 urugʻi va 66 turi maʼlum. Qutb hududlaridan boshqa hamma joylarda tarqalgan. Oʻzbekistonda 5 uruqqa mansub 8 turi uchraydi. Tanasi 28—140 sm, qanoti 13,5—47 sm, ogʻirligi 1,25 — 2 kg. Boʻyni, oyoqlari va barmogʻi uzun, oʻrta barmoq tirnogʻi tishchali. Tumshugʻi toʻgʻri, uchli. Patlari koʻkimtir, kulrang, qoʻngʻir, oq, koʻpincha xolli. … Читать далее
QORAKOʻL VOHASI — Zarafshon daryosining quyi oqimida (Buxoro viloyati) joylashgan voha. Shim. da Kemirakqum qumliklari, gʻarb va jan.-gʻarbda Sandiqli choʻli, jan. da Ishaqchi qumligi, sharqda Qarshi choʻli bilan chegaradosh. Shim.-sharqda Qorakoʻl vohasi Qorakoʻl platosiga tutash. Voha shim.-sharqsan jan.-gʻarbga 40—45 km ga choʻzilgan, eni 30 — 35 km. Yer yuzasi jan.-gʻarbga nishab. Oʻrtacha balandligi shim.-sharqiy qismida … Читать далее