TAROZIY, Sayid Abu Nasr Mubashshir (1896, Avliyoota — 1977, Qohira) — ulamo, adib. Toshkentdagi Abulqosim, Buxorodagi Mir Arab madrasalarida oʻqidi. Taniqli ilohiyotchi shayx Muhammad alAsaliy ashShomiy (Shomiy domla)dan saboq oldi. 20y. lar boshida avj olgan xudosizlikka qarshi «Qurʼon va nubuvvat» («Qurʼon va paygʻambarlik») kitobini yezdi. Taroziyning oʻzbek tilidagi bu kitobi fors, arab tillarida yozilgan boshqa … Читать далее
TARIXSHUNOSLIK — tarix fanining tarixini oʻrganuvchi fan. T. tarixiy bilimlar taraqqiyotini, muayyan tarixiy bosqichda yaratilgan ilmiy mahsulotlarni yoki maʼlum bir muammoga bagʻishlangan tarixiy tadqiqotlarni urganadi va taxlil qiladi. Tarixshunoslik nafaqat tarix, balki maxsus tarix fanlari (mas., sharqshunoslik, etnologiya, arxeologiya va b.) tarixi bilan xam shugullanadi. Tarixshunoslikning asosiy vazifasi tarix fani rivojini chuqur va har tomonlama … Читать далее
TAKASH — Alouddin Muhammad Xorazmshoh (toʻliq ismi Alouddin Takash ibn ElArslon ibn Otsiz ibn Anushtegin) (taxm. 1152—1200.3.7) — anushteginiylar sulolasidan boʻlgan Xorazmshohlar davlatyuptt hukmdori (1172—1200-y.). T. otasi ElArslon vafoti arafasida Jand viloyati voliysi boʻlib turgan. Shuning uchun ElArslon kenja oʻgʻli Sultonshohkya valiaxd qilib tayinlaydi va Sultonshoh taxtga oʻtirgan (1172). T. Sultonshohni tan olmasligini aytgach, Sultonshoh … Читать далее
«TURON» — adabiy-siyosiy gazeta, 1917-y. da Abdulla Avlonip muharrirligi ostida Toshkent sh. da haftasiga 3-marta chop etilgan. Mirmuhsin Shermuhamedov Buxoro ulamolarini tanqid qilib gaz. ning 2sonida yozgan maqolasidan soʻng, 1917-y. iyulida nashr ishlari toʻxtatilgan. Gaz. 1917-y. 14 sent. dan Nizomiddin Isomiddin oʻgʻli va Muhammad Amin Afandizodalarning muharrirligida yana bir qancha muddat nashr etilgan. «Turon» sahifalarida … Читать далее
SAMARQAND MINIATYURA MAKTABI — oʻrta asrlarda Samarqandda shakllangan tasviriy sanʼatdagi uslubiy yoʻnalish. Eng rivojlangan davri 14-a. 2-yarmi — 15-a. va 17-a. larga toʻgʻri keladi. Temuriylar davrida Samarqand yirik madaniyat markaziga aylangan, meʼmorlik va kitobat sanʼati beqiyos darajada taraqkiy etgan. Yozma manbalar, saqlanib qolgan sanʼat yodgorliklari Samarqandda tasviriy sanʼat qadimdan rivojlanganligini koʻrsatadi (q. Afrosiyob devoriy rasmlari). … Читать далее
«BOBURNOMA» RASMLARI — Zahiriddin Muhammad Boburning «Boburnoma» asariga ishlangan miniatyuralar. Boburiylar hukmronligi (ayniqsa Akbar) davrida Hindistonda shakllangan, Gʻarbda m«oʻgʻullar miniatyurasi» nomi bilan maʼlum boʻlgan tasviriy sanʼat yuzaga kelgan. Hirot, Buxoro, Samarqand, Sheroz, Tabriz miniatyura sanʼatining eng yaxshi anʼanalarini ijodiy oʻzlashtirib, qad. hind tasviriy sanʼatini dunyoviy mazmun bilan boyitgan Dasvant, Basovan, Ustod Mansur, Mukund, Ramdas, Kesu … Читать далее
BADRIDDIN CHOCHIY (taxalluslari: Chochiy, Badr, Shoshiy) (1285, Toshkent — 1344, Dexli) — shoir. Misrda va Bagʻdod sh. da tahsil olgan. Turkiy va forsiy tillarda ijod qilgan. 1332-y. da Toshkentdan Dehliga bordi va u yerda Sulton Muhammadshoh Tugʻluq saroyida xizmat qildi. Hukmdorlarga atab qasidalar yozdi. «Malik ush-shuaro» («Shoirlar shogʻi»), «Faxr uz-zamon» («Zamon faxri») unvonlariga musharraf boʻlgan. … Читать далее
GRADUS OʻLCHASHLAR — Yerning shakli va oʻlchamlarini aniqlash uchun yer sirtida juda aniq bajariladigan geodezik va astronomik ishlar. Meridianlar va parallellar yoylarining uzunligi geodezik usullarda, yoylarning oxirgi punktlari geografik koordinatalari astronomik kuzatuvlar asosida topiladi. Yerning shar shaklidaligi haqidagi taʼlimot paydo boʻlgandan soʻng (mil. av. 5-a) uning radiusini aniqlash zarurati tugʻildi va Gradus oʻlchashlarning dastlabki geometrik … Читать далее
DOR USSIYODAT («Sayyidlar uyi») — Shaxrisabzdagi meʼmoriy yodgorlik (1379—80). Amir Temur qurdirgan. 19 — 20-a. boshlarida qisman taʼmirlangan. Farzandi Jahongir Mirzo maqbarasi (Hazrati Imom maqbarasi) va Amir Temurga moʻljallangan yer osti goʻrxonasi saqlanib qolgan. Dor ut-tilovat bilan bir ansamblni tashkil qilgan. Sharafuddin Ali Yazdiy «Zafarnoma»sida yozilishicha, Amir Temur Shahrisabzda maxsus bino qurdirgan, unda oʻz oʻgʻli … Читать далее
DONIYOLBIY (1785) – mangʻitlarning nufuzli biyaridan, otaliq. Buxoro amiri Muhammad Rahimning katta amakisi. 1758-y. 24-martda Muhammad Rahim vafotidan soʻng uning oʻgʻillari boʻlmagani uchun xonlik taxtiga voyaga yetmagan nabirasi Foziltoʻra oʻtkazilgan, Miyonkol hokimi boʻlgan Doniyolbiy unga otaliq qilib tayinlangan. Bundan norozi bulgan viloyat hokimlari, kenagas, yuz, bahrin, burqut va saroy qabilalari amirlari markazlashgan hokimiyatga qarshi isyon … Читать далее