KATTA FARGʻONA KANALI, U s m o n Yusupov nomidagi Katta Fargʻona kanali — Fargʻona vodiysida qurilgan eng yirik gidrotexnika inshootlaridan biri. Oʻzbekiston (283 km), Tojikiston (62 km) va Qirgʻiziston (13 km) hududidan oʻtadi. Vodiyni shim.-sharqdan jan.gʻarbga kesib oʻtgan. Asosiy oʻzani uz. 350 km. Vegetatsiya davrida Norin (420 m3/s), Qoradaryo (100 m3/s), Soʻx (12 m3/s) … Читать далее
TOSHKENT — shahar, Oʻzbekiston Respublikasi poytaxti, Toshkent viloyati markazi. Markaziy Osiyoning yirik sanoattransport chorrraxasi va madaniyat markazlaridan. Respublikaning shim. sharqiy qismida, Tyanshan togʻlari etaklarida, 440—480 m balandlikda, Chirchiq daryosi vodiysida joylashgan. Iqlimi kontinental, yillik oʻrtacha t-ra 13,3°, yanv. ning oʻrtacha trasi —1,1°, eng past t-ra —29°. Iyulning oʻrtacha trasi 27,5°, eng yuqori t-ra 42°. Yiliga … Читать далее
XIVA QOʻZGʻOLONI — Xiva xoni Asfandiyorxon va uning amaldorlari zulmi hamda podsho Rossiyasi mustamlakachiligiga qarshi koʻtarilgan xalq qoʻzgʻoloni (1916). Xiva qoʻzgʻolonining 1bosqichi (1916-y. 14—30 yanv.)da Xoʻjaeli hokimi (begi) Avazbiy Xoʻja (Asfandiyorxonning jiyani) boshchiligidagi isyonchilar (600 kishi) Xivaga yoʻl olishadi. Ularga yoʻl-yoʻlakay xonlikning boshqa shahar va qishloqlaridan bosh koʻtargan qoʻzgʻolonchilar ham qoʻshilgach, qoʻzgʻolonchilar soni 3 ming … Читать далее
XOʻJAND (193691-y. larda Leninobod) — shahar, Tojikiston Respublikasi Sugʻd viloyati markazi. Fargʻona vodiysining gʻarbiy qismida, Turkiston tizmasi bilan Moʻgʻultogʻ oʻrtasida, Sirdaryo boʻyida joylashgan. T. y. stansiyasi. Dushanba sh. gacha 341 km. Aeroport bor. Aholisi 147 ming kishidan ziyod (2001), asosan, tojiklar va oʻzbeklar, shuningdek, rus, tatar, ukrain, koreys, afgʻon, nemis, qirgʻiz, turkman va b. millat … Читать далее
XORAZM ARXEOLOGIYA-ETNOGRAFIYA EKSPEDITSIYASI — Xorazm vohasi arxeologik madaniyati va tarixini (paleolit davridan mil. 18—19 a. largacha) tekshirish maqsadida uyushtirilgan ekspeditsiya (1937). Xorazmni arxeologik va etnografik jihatdan oʻrganish 1928—29 y. larda boshlangan. A. Yu. Yakubovskiy boshchiligidagi ekspeditsiya xorazmshoxdar poytaxti — Urganch (hoz. Koʻhna Urganch) dagi meʼmoriy yodgorliklarni va ilk oʻrta asr shahri Mizdaxqon (Xoʻjayli yaqinidagi Gavr … Читать далее
TOSHKENT-DUSHANBA AVTOMOBIL YOʻLI (M34) — xalqaro ahamiyatli magistral yoʻl, Toshkent sh. ni qoʻshni Tojikistonning poytaxti Dushanba sh. bilan bogʻlaydi. Yoʻlning oʻtmish tarixi bundan 5000-yillar avvalgi karvon yoʻllardan boshlanadi. 20-a. ning 30—40-y. larida yoʻldan foydalanish xizmati tashkil qilinib, avtomobil yoʻliga aylantirilgan. Umumiy uz. 457 km. Shundan 170 km Uzbekistan, 287 km Tojikiston hududidan oʻtadi. Yoʻl Toshkent … Читать далее
AVLIYOOTA QORAMOL ZOTI — sut uchun boqiladigan zot. 19-a. oxiri — 20a. boshlarida Qirgʻizistonning Talas vodiysi va Qozogʻistonning Avliyoota uyezdi (hoz. Jambul viloyati)da jaydari zotlarni golland qoramol zoti bilan chatishtirishdan olingan avlodlarni oʻzaro urchitish nuli bilan yaratilgan. 1950-y. da Avliyoota qoramol zoti rasman tasdiqlangan. Avliyoota qoramol zoti asosan ola, baʼzan qora. Buqalarining tirik vazni 800—950 … Читать далее
OʻZAN — daryo vodiysining eng past, suv oqadigan, hatto suv qaytish davrida ham oqim boʻladigan qismi. Katta daryolar Oʻzanning eni bir necha km ga yetishi mumkin. Togʻlarda Oʻzan koʻpincha toʻgʻri, qirgʻoqlari tik boʻladi, tekisliklarda esa ilon izi, ayrim joylari sayoz boʻlib, suvning yuvishi, choʻkindilar yotqizilishi natijasida shakli (mas, Oʻzbekistonda Sirdaryo va Amudaryo daryolari Oʻzan) oʻzgarib … Читать далее
MANBA — daryoning boshlanish (suv oladigan) joyi (muzlik, qorlik, bulok,, botqoqlik). Koʻpincha, Manba deb oqimning doimiy oʻzani boshlanadigan joyga aytiladi. Koʻp sonli Manbaga ega boʻlgan dare sistemasida uzoqroqdagisi va eng sersuvlisi bosh M. hisoblanadi. Baʼzida daryoning bosh oʻzani va uning Manbasi turli nomlarda boʻlishi mumkin, mas, Amudaryo — Panj va Vaxsh daryolari, Sirdaryo — Norin … Читать далее
KIROPOL, Kira, Kiresxata — Turonzaminda mavjud boʻlgan eng qad. shahar-qalʼalardan biri (mil. av. 6 — 2-a. lar). Hoz. Oʻratepa (Tojikiston) yaqinidagi Havotag mavzeida, Nijonisoy (Shaxristonsoyning quyi qismi) ning soʻl qirgʻogʻida joylashgan Nurtepa sh. xarobasi Kiropol oʻrnida boʻlgan. Axomaniylar podshosi Kir II asos solgan shahar. Axomaniylar davlatining shim.-sharkdagi eng chekka shaxri. Kir II davrida Turonning eng … Читать далее