TRASOLOGIYA

TRASOLOGIYA (frans. trace — iz va…logiya) — kriminalistika boʻlimi, izlarni oʻrganish va ularni aniklash, qayd qilish, olish va tekshirish usullari, yoʻllari, ilmiy-texnikaviy vositalarini ishlab chiqish bilan shugullanadi. Inson, jinoyat qurollari, asbobuskunalari, i. ch. mexanizmlari, transport vositalari kabilarning izlari farklanadi. Obyektni trasologak identifikatsiyalash uning umumiy va xususiy belgilarini izda hosil boʻlgan belgilari bilan qiyoslash orqali amalga … Читать далее

TOVUSH

TOVUSH (tilshunoslikda) , nutk, tovushi — kishining murakkab artikulyatsion faoliyat natijasi gʻisoblangan, muayyan akustik (eshitilish) va perseptiv (idrok etilish) xususiyatlari bilan ajralib turadigan eng kichik nutq birligi. Talaffuz usuliga muvofiq holda Tovushning akustikasi, artikulyatsiyasi va persepsiyasi haqida fikr yuritiladi. Har bir nutq tovushi artikulyatsion jihatdan talaffuz aʼzolarining murakkab harakati natijasida paydo boʻladi. Akustik jihatdan esa, … Читать далее

Sh

Sh — oʻzbek Kirill alifbosining yigirma oltinchi xarfi. Til oldi, sirgʻaluvchi, shovqinli, jarangsiz undosh tovushni ifodalaydi. Qoʻllanish jihatdan oʻrtacha faol, talaffuz jihatdan esa barqaror undosh: har qanday pozitsiyada xam deyarli bir xil talaffuz etiladi. Soʻzning boshida (shirin, shox, shoʻx), oʻrtasida (mashhur, oshiq, qoshiq) va oxirida (dilkash, kurash, tish) kela oladi. Baʼzan soʻz oʻrtasida juft holda … Читать далее

TREPANATSIYA

TREPANATSIYA (yun. trypanon — parma, trepan) — suyak boʻshligʻini teshib ochish operatsiyasi. Dastlab miyadagi oʻsma yoki gematomalarni olib tashlash maqsadida kalla suyaklari Trepanatsiya qilingan. Hoz. tibbiyot amaliyotida kalla suyaklari Trepanatsiyasi bilan birga osteomiyelita naysimon suyaklar, mastoiditsa chakka suyagining soʻrgʻichsimon oʻsimtasi Trepanatsiya qilinadi. Tish boʻshligʻini ochish, koʻz oqi operatsiyasi, shuningdek, koʻmikdan tekshirish uchun olish (trepanobiopsiya) ham … Читать далее

IKKI PALLALILAR

IKKI PALLALILAR, plastinkajabralilar (Bivalvia, Lamel-libranchiat) — mollyuskalar tipining sinfi. Tanasining uz. bir necha mm dan 1,5 m gacha, vazni 30 kg, baʼzan 200 kg gacha (tridakna), bilaterial simmet-riyali, yon tomondan yassilangan gavda va oyoqdan iborat. Boshi boʻlmaydi. Koʻpchiligining oyogʻi bitta, ponasimon; tuban tuzilgan turlarida yassi; harakatsiz yopishib yashaydigan turlarining oyogʻi reduksiyaga uchragan (mi-diyalar, dreyssenalar) yoki … Читать далее

HAZORASP TUMANI

HAZORASP TUMANI — Xorazm viloyatidagi tuman. 1926-y. 29 sent. da tashkil etilgan. Jan. dan Turkmaniston, jan.-sharqdan Buxoro viloyati, shim. dan Qoraqalpogʻiston Respublikasi, gʻarbdan Bogʻot tumani bilan chegaradosh. Mayd. 2,06 ming km2. Aholisi 188,5 ming kishi (2005). Tumanda 1 shahar (Pitnak), 1 shaharcha (Hazo-rasp), 11 qishloq fuqarolari yigʻini (Beshta, Boʻston, Karvak, Ov-shar, Pichoqchi, Sanoat, Yuqori muhamon, … Читать далее

NAMANGAN TUMANI

NAMANGAN TUMANI — Namangan viloyatidat tuman. 1926-y. 29 sent. da tashkil etilgan. Sharkdan Uychi, Norin, shim. dan Kosonsoy, Yangikoʻrgʻon, Chortoq, gʻarbdan Toʻraqoʻrgʻon, jan. dan Mingbuloq, Andijon viloyatining Baliqchi tumanlari bilan chegaradosh. Mayd. 0,25 ming km2. Aholisi 170,9 ming klshiga yaqin (2003). Namangan tumanida 1 shaharcha (Toshbuloq), 12 qishloq fuqarolari yigʻini (Bogʻishamol, Ibrohim Rahmatov, Irvadon, Mirishkor, … Читать далее

ChEKISH

ChEKISH — ayrim tutovchi oʻsimlik mahsulotlari (tamaki, afyun va b.) tutunidan nafas olish. Tamaki Ch. keng tarqalgan zararli odatlardan boʻlib, chekuvchi va uning atrofidagi odamlar sogʻligʻiga yomon taʼsir etadi; yuraktomir, meʼda, oʻpka kasalliklari rivojlanishiga olib keladi. Tamaki chekkan odam unga oʻrganib, chekmasdan turolmaydigan boʻlib qoladi. Tamaki tarkibidagi nikotin odam organizmiga kuchli taʼsir etib, u markaziy … Читать далее

HINDISTON

HINDISTON (hindcha Bharat) , Hindiston Respublikasi — Jan. Osiyolagi davlat. Hududi shim. dan jan. ga 3214 km, garbdan sharqqa 2933 km ga choʻzilgan. Shim. da Himolay togʻlari, garbda Arabistom dsngizi, sharqda Bengaliya qoʻltigi bilan oʻralgan. Hindiston tarkibiga Arabiston dengizidagi Lakkadiv va Amindiv o. lari, Bengaliya qoʻltigʻidagi Andaman va Nikobar o. lari ham kiradi. Mayd. 3,3 … Читать далее