OYDOʻSTBIY (? – 1828) – Xiva xonligida koʻtarilgan qoraqalpoqlar qoʻzgʻo-loni rahbari, nufuzli bimlardan; qoʻngʻirot qoraqalpoklari, keyinchalik butun qoraqalpoqlap sardori. Muhammad Amin inoq, Muhammad Rahim I va Olloqulixonlarnkng yaqin mahramlaridan boʻlgan. Oydoʻstbiyga qoʻshin tutish, qoraqalpoqlar orasidagi janjalli ishlarni hal etish, soliklarni yigʻib olish huquklari berilgan. Oydoʻstbiy poytaxt — Xivaga kelganda, uni «biybobo» deb hurmat qilib, turli … Читать далее
FINLYANDIYA (fincha Suomi, shvedcha Finland) , Finlyandiya Respublikasi (fincha Suomen Tasavalta, shvedcha Republiken Finland) — Shim. Yevropada joylashgan davlat. Mayd. 337 ming km2. Aholisi 5,186 mln. kishi (2002). Poytaxti — Xelsinki sh. Maʼmuriy jihatdan 5 lyani (guberniya) ga boʻlinadi. 1991-y. dan oʻzini oʻzi boshqarish maqomini olgan Aland o. lari bu hisobga kirmaydi. Davlat tuzumi. Finlyandiya … Читать далее
TEHRON — Eron poytaxti. Mamlakatning iqtisodiy va madaniy markazi. Elburs togʻining jan. etagida, 1100—1300 m balandlikda joylashgan. Iklimi subtropik kontinental iqlim. Oʻrtacha t-ra yanv. da 2°, iyulda 29—30°. Oʻrtacha yillik yogʻin 240 mm. Texron ostonining maʼmuriy markazi. Aholisi 6,7 mln. kishi (1997). Transport yoʻllarining muhim tuguni. Aeroporti xalqaro ahamiyatga ega. Mamlakatda ishlab chiqariladigan sanoat mahsuloti … Читать далее
MEHMONXONA — 1) turar joylarda mehmon uchun moʻljallab alohida qurilgan katta xona. Oʻrta Osiyo xalqlarida Mehmonxona qadimdan mavjud boʻlib, odatda, tashqi hovlida eng qulay joyda 2 xona (dahliz hamda ichkixona) qilib qurilgan. Mehmonxona hovli va uy mujassamotining asosiy va muhim oʻrnini egallagan, boshqa xonalarga nisbatan keng, baland, hashamatli qilib qurilgan, boʻyama va oʻyma na-qshlar bilan … Читать далее
ULUGʻBEK (taxallusi; asl ismi Muhammad Taragʻay) [1394.22.3, Sultoniya sh., Eron Ozarbayjoni — 1449. 27.10, Samarqand] — buyuk oʻzbek astronomi va matematigi, davlat arbobi. Shohruxning oʻgʻli, Amir Temurnint nabirasi. Sohibqironning «besh yillik yurish»ida (1392—96) Irokdagi Mordin qalʼasini qamal qilish chogʻida tugʻilgan. Sharafuddin Ali Yazdiy «Zafarnoma» asarida yozishicha, Amir Temur huzuriga chopar kelib Ulugʻbekning tugʻilgani va munajjimlar … Читать далее
ULUGʻ YURT — Chingizxon vafotidan soʻng Moʻgʻumar davlati tarkibida tashkil topgan uluslardan biri. Unga Moʻgʻuliston, Shim. Xitoy, Tangut va Koreya karagan. Kron (ulugʻ xon) uni boshqargan va yasa (moʻgʻul qonunlar majmuasi)ga binoan uluslar (Joʻji ulusi, Chigʻatoy ulusi va elxoniylar yoki hulokuiylar)ning barchasi unga boʻysungan. Lekin Munke kron vafotidan soʻng uluslar amalda Ulugʻ yurtga buysunmay qoʻyganlar … Читать далее
SALJUQIYLAR DAVLATI — Yaqin va Oʻrta Sharq, qisman Movarounnahrda saljuqiylar sulolasi boshqargan davlat (1038—1308). Saljuqiylar davlatiga Saljuqnnj nevarasi Sulton Toʻgʻrulbek asos solgan. Saljuq turklari 11-a. ning 20y. larida harbiy xizmatlari evaziga Xurosonda Mahmud Gʻaznaviydan koʻplab mulklar olganlar. Biroq keyinchalik gʻaznaviylar ularga qarshi lashkar joʻnatib, Arslon Isroil ibn Saljuqni asir olishgan va Hindistondagi harbiy qalʼada tutqunlikda … Читать далее
SKIFLAR PODSHOLIGI, Skiflar davlati — Shim. Kora dengiz boʻylarida tashkil topgan koʻchmanchi qabilalarning konfederativ siyosiy uyushmasi (mil. av. 4-a. ning oʻrtasi — mil. 3-a. ning 2-yarmi). Yunonrim manbalarining xabar berishicha, Skifiya hududi 3 qismga boʻlinib, ularning har biri mustaqil qabila — podsholik boʻlib, ularning oʻz toʻdasi va harbiy qabila sardori boʻlgan. Qabila — podsholik qoshida … Читать далее
USMON I, Usmon Gʻoziy, Usmonbey (1258, Syogut; Eskishahar yaqinida — 1324, Bursa) — turk sultoni (1299— 1324), Usmonlilar sulolasi va Usmonli turk davlatining asoschisi. Harbiy sarkarda va urugʻ boshligʻi oilasida tugʻilgan. Otasidan harbiy ishni puxta oʻrgangan. 1281-y. da otasi Ertoʻgʻruldan saljuqiylarnmng Koʻniya sultonligita qarashli shim. gʻarbiy chegara hududidagi mulkga ega boʻldi. Bu paytda Koʻniya sultonligi … Читать далее
FIR, Fil, al-Fir — Xorazmning qad. poytaxti; Amudaryoning soʻl sohilida joylashgan. Arab manbalarida alMansura deb ham atalgan. Beruniyning xabar berishicha, «AlFir Xorazm shaxri (Kat) ning chekkasidagi loy va xom gʻishtdan qurilgan qalʼa boʻlib, bir-birining ichiga joylashgan va balandlikda birbiridan qolishmaydigan uch qavatli qoʻrgʻon edi… AlFir oʻn milcha va undan koʻproq masofadan koʻrinar edi. Jayxun har … Читать далее