SOMONIYLAR — 910-a. larda Movarounnahr va Xurosondagi sulola. S. ning oilaviy nisbasi, yaʼni nomi ularning ajdodi boʻlmish Somonxudot ismi bilan bogʻliq. Somonxudotning kelib chiqishi hakida turli xil maʼlumot va fikrlar mavjud. Abu Bakr Narshaxiy (10-a.) va Hamza Isfahoniy (10a.) keltirgan maʼlumotlarga qaraganda, Somonxudot Balx viloyatidagi Somon qishlogʻidan, alMukaddasiy (10-a.) ning maʼlumotiga koʻra esa, u Samarqand … Читать далее
SHAMSIDDIN ELDEGIZ — Ozarbayjon va Shim. Gʻarbiy Erondagi turkiy eldegiziylar sulolasi (1136 — 74) asoschisi. Shamsiddin Eldegiz qipchoqqullardan boʻlib, Saljuqiylar vaziri Sumayrimiyning xizmatkori edi. Keyinchalik Sulton Masʼud ibn Muhammad (1133—52) xizmatiga oʻtgan, 1136-y. Jan. Ozarbayjon va Arron noibi etib tayinlangan. Masʼud vafotidan soʻng Ozarbayjondagi mulklarning mustaqil hukmdori va Erondagi Saljuqiylar sultonligining regenti (vasiy)ga aylangan. Ozarbayjonning … Читать далее
SHAYBONIYLAR — Buxoro xonligini boshqargan sulola (1500—1601). Shayboniyxon asos solgan. Shayboniyxon 15a. oxiri va 16-a. boshlarida tojtaxt uchun oʻzaro kurashayotgan temuriy shahzodalar (q. Temuriylar)nhht oʻzaro nizolari oqibatida Movarounnahrning asosiy shaharlari: Samarqand va Buxoroni osonlik bilan egallab, yangi davlatga asos solgan. Keyinchalik Movarounnahrning qolgan hududi va Xuroson ham bu davlat tarkibiga kiritildi. Ismoil I Safaviy bilan … Читать далее
SHAVKAT BUXORIY (taxallusi; ismi Muhammad Isʼhoq) (17-a. ning 20y. lari, Buxoro — 1695/1699, Isfahon) — forstojik shoiri. Buxoroda tahsil olgan. Sarroflik bilan shugʻullangan. Hirotga kelib, shahar hokimi Safoqulixon Shomlu va uning vaziri Mirzo Saʼduddin xizmatida boʻlgan. Dastlab Nozik taxallusi b-n sheʼrlar yozgan. Shavkat Buxoriy oʻz davrining yetuk shoiri, hind uslubining namoyandalaridan boʻlgan, nafaqat zamondosh, balki … Читать далее
SHOʻRTEPA — oʻrta asrlar (78, qisman 10—12 va 15alar)ga mansub arxeologik yodgorlik, koʻshkli qishloq xarobasi. Toshkentning shim. sharqiy qismida, Qorasuv anhoridan Tovkat arigʻi bosh olgʻan yerda joylashgan. Bal. 7 m li koʻshk va unga tutashgan qishloq xarobasining bir qismi saqlangan. 1887 yil N. P. Ostroumov tomonidan qayd etilib, qazishlar oʻtkazilgan. 1949-yilda I. Baishev va V. … Читать далее
SHOFIʼIYLIK — sunniylikdagi diniy-huquqiy mazhablardan biri. Muhammad ibn Idris ash Shofiʼiy asos solgan. Shofiʼiylik molikiylik va hanbaliylik diniy-huquqiy tizimiga yaqinroq turadi. Shofiʼiylik tarafdorlari islom huquqidagi qiyos va raʼyni toʻla maʼqullamaydi, Qurʼon, sunna va ijmoni asosiy manba deb biladi. Hanafiylikka qoʻshimcha manba sifatida amal qilib kelingan «istihson» qoidasi ham Shofiʼiylikda rad etilgan. Shofiʼiylik dastlab Suriya va … Читать далее
TANBUR CHIZIGʻI, Xorazm tan bur chizigʻi — Xorazm tanbur chizigʻi — 19-a. ning 2yarmida Xorazmda yuzaga kelgan nota yozuvi. Tabulatura turi. Shoir va sozandabastakor Komi,1 Xorazmiy joriy qilgan. Tanburning 17 ta pardasi va ochiq simiga moʻljallab chizilgan 18 gorizontal chiziqlarga joylashtirilgan nuqtalardan iborat. Chiziq ustiga qoʻyilgan nuqtalar kuy ijrosi jarayonida tanburning muayyan pardasida noxunning tepadan … Читать далее
SHIALIK (arab. — guruh, tarafdorlar) — islomdagi 2 asosiy yoʻnalishdan biri. Oʻzining tarqalishi va tarafdorlarining miqdori jihatidan sunniylikdan keyingi oʻrinda turadi. Jahondagi barcha musulmonlarning taxm. 7% Sh. ka mansub (2004). Shialik 7-asr oʻrtalarida islom jamoasi ichida oliy hokimiyat masalasida paydo boʻlgan ixtilof natijasida vujudga kelgan. Shia soʻzining toʻliq shakli «shiʻat Ali» («Ali partiyasi») boʻlib, bu … Читать далее
SHAYBONIY Muhammad (toʻliq ismi Abu Abdulloh Muhammad ibn alHasan) (749, Iroqning Vosit sh. — 805, Ray sh. yaqinida) — faqih, musulmon huquqinn tizimga solib, tartib beruvchilardan biri. Abu Hanifa, Abu Yusuf, Molik ibn Anasdan saboq olgan. Bagʻdodning eng eʼtiborli faqihlaridan biri sanalgan, Rakka sh. qozisi etib tayinlangan. Abu Hanifa ilmiy merosini toʻplagan. Fiqhga oid alMabsut … Читать далее
SAUDIYA ARABISTONI, Saudiya Arabistoni Podshohligi (AlMamlaka alArabiya asSaudiya) — Osiyoning jan. gʻarbida joylashgan davlat. Arabiston ya. o. ning taxm. 2/3 qismini va Qizil dengiz hamda Fors qoʻltigʻidagi qator qirgʻoqboʻyi orollarni egallaydi. Mayd. 2,25 million km2. Aholisi 23,5 mln. kishi (2002). Bulardan 5,3 mln. kishi mamlakat fukarosi hisoblanmaydi. Poytaxti — ArRiyod sh. Maʼmuriy jihatdan 14 viloyatga … Читать далее