TISH CHIRISHI, tish kariyesi tish qattiq toʻqimalarining zararlanishi; tish emali (dentin) ning astasekin yemirilib, kovak hosil boʻlishi. Bolalarda koʻp uchraydi. Koʻpincha bolalarning birinchi katta jagʻ tishlari (oltinchi tish) chiriydi. Tish chirishi ovqatlanish tarzining buzilishi; xamir ovqat va shirinliklarga ruju qilish; ovqat tarkibida kaliy, fosfor va vitaminlar yetishmasligi, shuningdek, ovqatda hoʻl meva va sabzavotlar boʻlmasligi hamda … Читать далее
MIYELOMA (yun. myelos — koʻmik va ota (lat.) — oʻsma), miyelomatoz — kon sistemasi kasalligi; leikozlarning bir turi. Kasallik koʻmikning genetik oʻzgargan plazmatik (miyelom) hujayralari koʻpayib ketishi, oqsil va mineral almashinuvining buzilishi, shuningdek, suyak, kon yaratish, siydik ajratish sistemalarida oʻziga xos oʻzgarishlar roʻy berishi bilan kechadi. Kon zardobida gamma-globulin — paraprotein oqsili hosil boʻladi. Miyelomada … Читать далее
MEHNATGA QOBILIYATSIZLIK — mehnat qilish qobiliyatining yoʻqolishi yoki mehnatga yaroqsizlik. Odatda, kasallik, baxtsiz hodisa, uy-roʻzgʻor yumushlari, i. ch. (q. Kasb kasalliklari), homiladorlik, tugʻish, keksalik va b. sabablarga koʻra, kishi mehnat qobiliyatini yoʻqotadi. Doimiy va vaqtincha Mehnatga qobiliyatsizlik tafovut qilinadi. Doimiy Mehnatga qobiliyatsizlik — nogironlikdir – Vaqtincha Mehnatga qobiliyatsizlik toʻliq yoki qisman boʻlib, qisqa muddatda mehnat … Читать далее
MURTAK BEZLARI, bodom bezlari — odam va umurtqali hayvonlar limfa sistemasining aʼzolari, limfoid toʻqimalar toʻplami. Ogʻiz boʻshligʻi va halqumning shilliq qavatida joylashgan. Tanglay, til (til ildizida), burunhalqum gumbazida va nay (eshi-tuv naylariningteshiklarida) Murtak bezlari bor. Ular hiqildoqda joylashgan limfa follikulalari bilan birgalikda himoya qiladigan toʻsiq — limfadenoid xalqum halqasini hosil qiladi. Tanglay M. b. shakli … Читать далее
MAJBURIY DAVOLASH — sudning tibbiy yoʻsindagi majburlov choralari. Bunday choralar jinoyat qonunchiligi boʻyicha jazo turi hisoblanadi. Majburiy davolash faqat sud orqali amalga oshiriladi. Bunda davolash muddati belgilanmaydi. Majburiy davolashning huquqiy asoslari OʻzR Jinoyat kodeksida bayon qilingan. Majburiy davolashning quyidagi turlari qonunda nazarda tutilgan: a) majburiy ambulatoriya kuzatuvida boʻlish va ruhiy kasallik mutaxassisida davolanish; b) umumiy … Читать далее
MANTUANER — kechpishar olma navi. Vatani — Jan. Tirol (Italiya). Daraxti bal. 6—11 m, shox-shabbasi kengligi 8—13 m ga boradi. Oftobga karagan tomoni qizil, eti oq, muloyim, sen-t. ning oxirlarida terib olinadi. Fe-v. gacha yaxshi saqlanadi. Mart oyining 2-yarmida kurtak chiqarib, apr. ning 1-oʻn kunligida gullaydi. Rozmarin, Si-merenko kabi navlar bilan yaxshi changlanadi. Meva shakli … Читать далее
MIOKARD INFARKTI — yurak tomir kasalligi; koronar qon aylanishining buzilishi (arteriyalar aterosklerozi, trombozi, spazmi) natijasida yurak muskulida infarkt hosil boʻladi. Miokard infarktining rivojlanishiga gipertoniya kasalligi, kandli diabet, semirib ketish, kashandalik, kam harakat qilish, jismoniy va ruhiy zoʻriqish sabab boʻladi. Juda koʻp hollarda Miokard infarkti stenokardiya zaminida roʻy beradi. Miokard infarktining asosiy belgilaridan biri yurak muskulining … Читать далее
METASTAZ (yun. metastasis — koʻchish, joyni oʻzgartirish) — kasallik qoʻzgʻatuvchisi (bakteriyalar, oʻsma hujayralari va b.)ning boshlangʻich oʻchoqdan organizmning boshqa aʼzolariga qon yoki limfa orqali oʻtishi natijasida vujudga keladigan ikkilamchi patologik manba (ikkilamchi kasallik oʻchogʻi). Qon yoki limfa oqimiga oʻtgan bakteriyalar biror aʼzoda va limfa yoʻllari orqali tarqalib, yangi oʻsma tugunlarini hosil qiladi («M.» termini, asosan, … Читать далее
KLYASTEROSPORIOZ, tyoshikchali dogʻlar — danakli meva daraxtlarida Clasterosporium carpophilun zamburugʻlari qoʻzgʻatadigan kasallik. Daraxtlarning bargi, kurtagi, guli, boʻgʻimlari, mevakurtak va kurtak shoxlari zararlanadi. Barglarda dumaloq och-qoʻngʻir dogʻlar paydo boʻlib, 1—2 haftadan soʻng teshikchalar paydo boʻladi. Novda va kurtaklarda kichkina mayda tiniq toʻq sariq, qizgʻish dogʻlar paydo boʻlib, yoriladi, ulardan tiniq yelimsimon modda ajralib chiqadi. Zararlangan novda … Читать далее
PUSHTIRANG CHIRISH, gʻoʻza koʻsaklarining pushtirang chirishi — Tricho-thecium roseum Link. zamburugʻlari qoʻzgʻatadigan kasallik. Eng koʻp tarqalgan kasalliklardan biri. Koʻsak yetilishining turli davrlarida uchraydi. Chanoqlarda sargʻish pushti rangdagi gʻuborli dogʻlar hosil boʻlib, baʼzan koʻsaklarni batamom qoplab oladi. Koʻsaklar butunlay ochilmay-di yoki kechroq kasallanganda ularning uch tomoni yoriladi. Zamburugʻ koʻsak ichiga ham kirib, tolani chiritadi va kukunsimon … Читать далее