TABUN (nem. Tabun) (CH3)2N (C2H5O)P(O)CN — sianofosfat kislota dimetilamidining etil efiri. Mol. m. 162,13. Rangsiz suyuqlik; suyuklanish trasi —50°, qaynash trasi 230° ga yaqin (parchalanadi), uchuvchan, zichligi 1087 kg/ m3 (20° da). Suvda oz, organik erituvchilarda yaxshi eriydi. Fosfor oksixlorid ROS13 ga dimetilamin gidroxlorid, etil spirti va kaliy sianid taʼsir ettirib olinadi. Tabun nervni falajlaydigan … Читать далее
SELLOFAN (sellyuloza va yun. phonos — shaffof) viskozadan maxsus usulda olinadigan yupqa (0,01 — 0,06 mm) shaffof material. Suv va havoni oʻtkazmaydi. Mol oʻrash, issiqxonalarning ustini yopish uchun, oziqovqat sanoatida (mas, kolbasa tayyorlashda), matbaada (mas, kitob muqovasiga qoplashda) va b. maqsadlarda ishlatiladi. Har xil kenglikda, oʻram-oʻram qilib ishlab chiqariladi. Пост Навигацияси
TUXUM — 1) urgʻochilik jinsiy hujayrasi (q. Tuxumhujayra); 2) tarkibida barcha oziq moddalarga ega boʻlgan parranda mahsuloti. Isteʼmol uchun, asosan, tovuq, bedana, sesarka T. lari ishlatiladi. Sifati, vazni, muddati va saqlanish sharoitiga qarab parhez va oshxona (oddiy) Tuxum lariga ajratiladi. Yangi, yuqori sifatli, sovuq haroratda saqdanmagan, muddati 7 kundan oshmagan Tuxumlar parhez Tuxum hisoblanadi. Tovuq … Читать далее
KARANTIN (ital. quarantena — qirq kun) , karantinlash — 1) tibbiyotda — oʻta xavfli yuqumli kasalliklar tarqalishini cheklashga karatilgan epidemiyaga qarshi maʼmuriy va sanitariya tadbirlari majmui. Karantin maʼlum hududni kasallik tarkatuvchi manbadan muhofaza qilish va uni yoʻqotishga hamda kasallikning bir joydan boshqa hududlarga tarqalib ketishiga yoʻl qoʻymaslikka qaratilgan profilaktik tadbir hisoblanadi. Shu maqsadda Karantin eʼlon … Читать далее
NOSQOVOQ, nosdon, noskadi — nos solinadigan idish. Ogʻzi tiqin bilan ber-kitiladigan boʻgʻzi tor, quyi qismi keng shaklda boʻladi. Qovoq (suv-qovoq) ning poʻsti qattiq alohida navidan maxsus oʻstirib tayyorlanadi (baʼzan qovoq tuga boshlagandan soʻng istalgan shaklda qolip yasab, unga kiygizib qoʻyiladi va kerakli shaklga solinadi); bandi oʻrni (bosh qismi)dan teshiladi, ichi qirib tozalanadi, ichi 1—2 kun … Читать далее
SIAN, ditsian NC— CN — oʻtkir xidli rangsiz gaz. Mol. m. 52,04. Suyuqlanish t-rasi —34,4°: qaynash t-rasi —20,7°. Spirt, efir, sirka kislotada eriydi. Sian shovul (oksalat) kis-lotaning dinitrili boʻlib, R2O5 ga NH4 taʼsir ettirib olinadi. (HgCN)2 qizdirilganda ham Sian hosil boʻladi. Sian uzoq qizdirilsa (400° da), polimer modifikatsiyaga aylanib, paratsian, Sianga sulfat kislota taʼsir ettirilsa, … Читать далее
SHOMUROTOVA Oyimxon (1917.10.6, Qoʻngʻirot tumani — 1999.29.5, Nukus) — qoraqalpoq aktrisasi, xonanda, qoraqalpoq vokal sanʼatining yirik namoyandalaridan (messosoprano). Oʻzbekiston (1944) va Qoraqalpogʻiston (1944) xalq artisti. Moskva konservatoriyasida malaka oshirgan (1939). 2-jahon urushi yillari konsert truppalari bilan frontlarda xiz. mat qilgan. Qoraqalpoqdavlat musiqali drama va komediya teatrining yetakchi aktrisasi (193439, 194951 va yana 1955-yildan), Berdaq nomidagi … Читать далее
SHORAHIMOV Shonazir (1908.5.5 Toshkent — 1968.1.9) — teatr rassomi, oʻzbek milliy professional teatrining dastlabki rassomlaridan. Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan sanʼat arbobi (1940). Shorahim Shoumarovning oʻgʻli. Toshkentdagi tasviriy sanʼat kurslarida oʻqigan; Leningrad badiiy sanoat texnikumini tugatgan (1928). Yosh tomoshabinlar teatrida rassom (1928—29), Buxoro teatrida bosh rassom (1929—32), Navoiy teatrida rassom, bosh rassom (1932—43), Muqimiy teatrida bosh rassom … Читать далее
TANNIN (frans. tanner — terini oshlash) — oʻsimliklarda koʻplab uchraydigan fenolli birikma. T. — amorf ochsariq kukun. Suvda, glitserinda, sirka efirida eriydi. Suvdagi eritmasi — kolloid eritma, kislotali reaksiyaga ega, polyarizatsiya tekisligini oʻngga buradi. Oqsillar va baʼzi tabiiy polimerlar (sellyuloza, pektin moddalari) bilan mustahkam bog hosil qiladi. «Tannin» termini dastlab (18-a. oxirida) suvdagi eritmasi xom … Читать далее
SAXAROZA (hindcha sakkhara — qum, shakar qumi) — disaxaridlar guruhiga mansub uglevod, S12N22OP, rangsiz kristall modda. Mol. m. 342,296. Fotosintezsa oʻsimlik barglarida hosil boʻladigan kand. S barg shirasi bilan birga poya, meva va ildizga oqib tushib toʻplanadi. Saxaroza qand lavlagida (20—24% gacha) va shakarqamish poyasida (26% gacha) boʻladi. Suyuklanish t-rasi 185 — 186°; 200° dan … Читать далее