QUM VANNALARI, qumga tu shish, psammoterapiya — issiq qumdan davo maqsadida foydalanish; issiq bilan davolash usullaridan. Qa-dimda quyoshda qizigan issiq qum bilan davolash keng rusum boʻlgan; arab, yunon, rimliklar va Sharqiy Hindiston aholisi oʻrtasida bu usul samarali qoʻllanilgan. Qum vannalari haqidagi maʼlumotlar Ibn Sino qoʻlyozmalarida ham qayd etilgan. «Agar qumdan mahorat bilan foydalana olsangiz, moddalar … Читать далее
QOʻQON TEATRI, Hamza nomidagi Qoʻqon shahar musiqali drama teatri — Oʻzbekistondagi koʻhna teatrlardan biri. 1919-y. Hamza tashabbusi bilan tashkil topgan. 1920-y. okrug teatriga, 1924-y. dan davlat teatriga aylantirilgan. Repertuari, asosan, Hamza asarlari: «Boy ila xizmatchi», «Tuhmatchilar jazosi», «kim toʻgʻri», «Zaharli hayot» hamda M. Uy-gʻurning T«urkiston tabibi», N. Gogolning U«ylanish» spektakllaridan ibo-rat boʻlgan. 1929-y. teatrga Hamza … Читать далее
ICHKI SEKRETSIYA — organizmdagi har xil aʼzo va toʻqimalarning qonga yoki toʻqima suyuqligiga maxsus moddalar ishlab chiqarishi. Odatda, Ix. bezlari (endokrin bezlar) deganda maxsus fiziologik faol moddalar — gormonlarni sintezlab, organizmning bevosita ichki muhiti — qon va toʻqima suyuqligʻiga chiqaruvchi bezlar tushuniladi. Ichki sekretsiya bezlariga gipofiz, qalqonsimon bez, qalqonsimon bez yonidagi bezchalar, buyrak usti bezlari, … Читать далее
QOʻMSASH — oʻz vatani, tugʻilgan yurti, yaqin kishisi (kishilari) yoki narsasidan umrbod yoki vaqtincha ajralgan, uzoqlashgan kishilarda roʻy beradigan ruhiy holat. Qoʻmsash goʻdaklar-da, yosh bolalarda ota-onasiga, oʻrga nib qolgan yaqin kishilariga tan ichikish tarzida, katta kishilarda esa oʻz vataniga hayotining maʼlum davr va voqealariga nisbatan nostelgiya (yun. — qaytish, qaytib kelish — ogʻriq) tarzida kuzatiladi. … Читать далее
ICHAK TUTILISHI — ichak harakat faoliyatining keskin buzilishi bilan ifodalanadigan ogʻir kasallik. Ichakning toʻla yoki qisman tutilishi, shuningdek, kechishiga koʻra, oʻtkir (ichakdan ovqatning surilmay birdan turib qolishi) yoki surunkali (ovqat massa-sining oz-ozdan, bora-bora butkul oʻtmay qolishi) Ichak tutilishi farq qilinadi. Ichak tutilishining dinamik va mexanik xili bor. Dinamik Ichak tutilishi ichak harakatining buzilishi, baʼzan ichak … Читать далее
ZAHARLANISH, intoksikatsiya — zaharli modda organizmga ogʻiz, meʼdaichak, nafas yoʻllari orqali kirganda, teridan soʻrilganda, teri ostiga, orasiga, venaga yuborilganda roʻy beradigan kasallik holati. Organizm faoliyatining izdan chiqishi bilan kechadi. Zaharlanishning yuzaga kelishi va kechishi zaharlovchi moddaning organizmga qaysi yoʻl bilan kirganligiga, uning miqdori (dozasi), fizikkimyoviy holati (gaz, eritma, chang va h. k.), shuningdek, organizmning umumiy … Читать далее
KORSAKOV PSIHOZI, Korsakov kasalligi, alkogol polinevretik psihozi — alkogoldan surunkali zaharlanish (surunkali intoksikatsiya) oqibatida kelib chiqadigan ruhiy kasallik. Rus psixiatri S. S. Korsakov tomonidan 1887-y. da aniqlangan. Bunda Korsakov sindromiga xos xotira buzilishlari bilan bir qatorda aql-farosatning zaiflashishi, mulohazalarning susayishi, tanqidning yoʻ-qolishi kuchayib boradi. Ammo shaxsga xos boʻlgan sifatlar saqlanib qoladi. Polinevrit belgilari esa parezlar, … Читать далее
ICH DAM BOʻLISHI, ichda yel toʻplanishi, meteorizm — ichakda koʻp yel toʻplanishi natijasida qorinning taranglashishi. Sogʻlom odamning meʼdasi va ichagida shu aʼzolar faoliyatini bir meʼyorda saklab turish uchun oz mikdorda gaz boʻladi. Ichakda bijgʻish (achish) jarayoni kuchayganda, koʻplab sut, shirinlik, uglevod isteʼmol qilinganda ich dam boʻlishi kuzatiladi. Ichakda gazlar yaxshi yurishmaganda, ichak torayganda, ayniqsa ichak … Читать далее
LAT YEYISH — teri yuzasining butunligiga zarar yetmasdan turib, yumshoq toʻqimalarning mexanik shikastlani-shi. Kishini zarb bilan urganda yoki u qattiq joyga yiqilganda lat yeydi. Yengil, oʻrtacha va ogʻir Lat yeyish kuzatiladi, uning yengil yoki ogʻirligi mexanik taʼsir qiluvchi jism yuzasining ulchami va taʼsir tezligiga, shuningdek, toʻkimaning tuzilishiga bogʻliq. Koʻpincha teri va teri osti yogʻ qatlami, … Читать далее
QULOQ — odam va umurtqali hayvonlarning eshitish hamda muvozanat organi; eshitish analizatorining periferik qismi. Tashqi, oʻrta va ichki Quloq farq qilinadi. Tashqi Quloqqa quloq suprasi va tashqi eshituv yoʻli kiradi. Quloq suprasi usti teri bilan qoplangan elastik togʻaydan tuzilgan. Supraning pastki yumshoq qismida togʻay boʻlmaydi. Tashqi eshituv yoʻli ancha keng boʻlib, uz. 30—35 mm. oʻrta … Читать далее