BELORUSSIYA (Belarus), Belorussiya Respublikasi (Respublika Belarus) — Yevropa markazidagi davlat. Sharqiy Yevropa tekisligining gʻarbida joylashgan. Mayd. 207,6 ming km2. Aholisi 10,3 mln. kishi (1996). 6 viloyat, 118 tuman, 102 shahar, 109 shaharcha bor (1996). Poytaxti — Minsk sh. Davlat tuzumi. B. Respublikasi — unitar demokratik ijtimoiy huquqiy davlat. 1996-y. gi referendumda qabul qilingan Konstitutsiya amal … Читать далее
BAMIYA, Gambo (Hibiscus esculentus L.) — gulxayridoshlar oilasiga mansub bir yillik oʻsimlik. Boʻyi 2,5 m gacha boradi. Tashqi koʻrinishi va gullashi bilan gʻoʻzaga oʻxshaydi. Vatani — Sharqiy Afrika. Navlari sabzavot va tola beradigan guruhlarga boʻlinadi. Hindiston, Afrika va AQSHda tola olinadigan navlari ekiladi. Yetilmagan koʻsaksimon mevasi sabzavot koʻkat tarzida suyuq ovqat va salatlarga ishlatiladi. Mevasida … Читать далее
VISKOZA TOLALAR — tabiiy sellyulozani kimyoviy usulda qayta ishlab olinadigan sunʼiy tolalar. Yogʻoch sellyulozasi, arzon ximikatlar Viskoza tolalar uchun xom ashyo hisoblanadi. Viskoza tolalar olish uchun sellyuloza 18% li ishqor eritmasiga solinadi. Ishqorlangan sellyuloza uglerod sulfid bilan ishlanib, sellyuloza ksantogenati hosil qilinadi. Ksantogenat oʻz navbatida kuchsiz oʻyuvchi natriy eritmasida eritiladi. Olingan qovushoq eritma — viskoza … Читать далее
GENLARNING UZARO TAʼSIRI — genlarning belgilar rivojlanishidagi ishtiroki. Bir genning oʻzi bir necha xil belgilar rivojlaiishiga hamda bir necha xil genlar bir belgining rivojlanishiga taʼsir koʻrsatishi mumkin. Bunday taʼsir bir gen allellari (allelli taʼsir) yoki turli genlarning allellari (allel boʻlmagan taʼsir) orasida sodir boʻladi. Genlarning allelli oʻzaro taʼsirini oʻrganish natijasida Mendel qonunlari kashf etilgan. Organizmlardagi … Читать далее
GAITI (Haiti), Gaiti Respublikasi (RepubliguedʻHaiti) — Vest-Indiyadagi davlat. Katta Antil o. lari guruhidagi Gaiti o. ning garbiy qismini va bir qancha mayda orollar, jumladan Gonav va Tortyu o. larini oʻz ichiga oladi. Mayd. 27,8 ming km2. Aholisi 7,3 mln. kishi (2000). Poytaxti — Port-o-Prens sh. Maʼmuriy jihatdan 9 depar-tamentga, departamentlar okruglarga, okruglar esa jamoa (kommuna)larga … Читать далее
BAHORI EKINLAR — bahorda ekiladigan va shu yilning oʻzida hosil beradigan bir yillik ekinlar. Bir vegetatsiya davri (bahorgi-yozgi) bilan kuzgi ekinlardan farklanadi. Bahori ekinlarga donli, don-dukkakli, moyli, tola beradigan oʻsimliklar, bir yillik ozuqabop dukkakli oʻsimliklar, gʻalladoshlar va b. kiradi. Baʼzi ekinlar shartli ravishda bahorgi va kuzgi xillarga boʻlinadi, ularning orasida kech kuz va erta ba-horda … Читать далее
YUVILGAN (EROZIYALANGAN) TUPROQLAR — sugʻoriladigan va lalmikor yerlarning qiya, nishab joylarida notoʻgʻri sugʻorish hamda ogrotexnik tadbirlarni oʻtkazish, kuchli yogʻin taʼsirida hosil boʻladigan oʻydimchuqurchalarda shakllanadigan tuproklar. Yer ustki suv oqimining yemiruvchi taʼsirida tuproqning unumdor qatlami qalinligi kamayadi yoki butunlay yemirilib ketadi. Koʻp yillar davomida eroziya tufayli guproqning karbonatli va gipsli qatlam (gorizont)lari yer yuzasiga chiqib (ochilib) … Читать далее
YOVVOYI GʻOʻZALAR, gʻoʻzaning yov voyi turlari — Cossypium L. turkumiga mansub 50 tur gʻoʻzadan 45 tasini oʻz ichiga oladigan yovvoyi turlar. Xromosomalarining soniga qarab Yovvoyi gʻoʻzalar 2 guruhga boʻlinadi. Birinchi guruhga koʻproq diploid turlar (2p=26), ikkinchi guruhga tetraploid turlar (2p=52) kiradi. Barcha diploid turlar xromosomalarining tuzilishiga qarab 6 genomli — A, V, D, Ye, S, … Читать далее
YOPISHQOQ BAKTERIOZ — gʻoʻzaning bakterial kasalligi. Koʻsaqlar yetilayotgan davrda hasharotlar (beda qandalasi va b.) jarohatlagan joyida zamburugʻ va bakteriyalar taʼsirida paydo boʻladi. Natijada tola chiriydi, bijgʻiydi va koʻsakdan qoʻngʻirsargʻish yelim shira — yopishqoq modda ajralib turadi (nomi shundan). Kasallik avj olganda tola butunlay yoki qisman qoʻngʻirsariq, sanoatda foydalanib boʻlmaydigan yopishqoq holga keladi. Kasallik kuchsizroq boʻlganda … Читать далее
YEREVAN (1936-y. gacha Erivan) — Armaniston Respublikasi poytaxti. Armanistonning maʼmuriy, madaniy va ilmiy markazi. Ararat tekisligining shim. chekkasida, Razdan daryosi (Arakening chap irmogʻi) boʻyida. Iqlimi keskin kontinental. Yozi quruq va issiq, qishi qisqa, sovuq. Avg. ning oʻrtacha t-rasi 24,8°, yanv. niki —4,2°. Yiliga 320—350 mm yogʻin yogʻadi. Aholisi 1249 ming kishi (1995). Arxeologik qazishlarda topilgan … Читать далее