YAVA TILI — avstronez tillaridan biri. Asosan, Yava orolining markaziy va sharqiy hududlarida, qisman Malayziya, Singapur, Avstraliya va boshqalar mamlakatlarda tarqalgan. Soʻzlashuvchilarning umumiy soni 90 mln. ga yaqin kishi (20-asrning 90-y. lari oʻrtalari). Yava tilining fonetik tarkibi 6 unli (a, 1, ye, i, o, d) va 20 undoshdan tashkil topgan; oʻzbek tilidagiga oʻxshash q undoshi … Читать далее
YAPONIYA (yaponcha Nippon, Nixon) — Sharqiy Osiyoda, Tinch okeandagi orollarda joylashgan davlat. Ya. hududida 6,8 mingga yaqin orol boʻlib, shim. sharqdan jan. gʻarbga qariyb 3,5 ming km ga choʻzilgan; eng yirik orollari: Xokkaydo, Xonsyu, Sekoku va Kyusyu. Shim. dan Oxota dengizi, sharq va jan. sharqdan Tinch okean, gʻarbdan Yapon va SharqiyXitoy dengizlari bilan oʻralgan. Mayd. … Читать далее
YANGIYER — Sirdaryo viloyatidagi shahar. Viloyat kengashiga qarashli. 1957 yil da asos solingan. Toshkentdan 150 km jan. gʻarbda, Toshkent — Xovos t. y., Katta Uzbekiston trakti, Janubiy Mirzachoʻl kanali yoqasida joylashgan. T. y. stansiyasi. Viloyat markazi (Guliston shahri) dan 30 km uzoklikda. Aholisi 30 ming kishi (2004). Shahardagi 400 dan ortiq xoʻjalik yurituvchi subyektdan 34 … Читать далее
YoSh TOMOSHABINLAR TEATRI, Yoʻldosh Oxunboboyev nomidagi Oʻzbek davlat respublika yosh tomoshabinlar teatri — bolalar teatri. Toshkentda rus yosh tomoshabinlar teatri tarkibidagi oʻzbek qoʻgʻirchoq truppasi zamirida 1929-y. da milliy studiya sifatida tashkil etilgan. Teatrning birinchi rej. va aktyori Nurxon Eshmuhamedov, birinchi rassomi Shonazir Shorahimov. 1930-y. studiyachilar bir necha pyesalarni sahnalashtirib professional teatr darajasiga koʻtarildi. 1943-y. dan … Читать далее
YENGIL SANOAT — xilma-xil xom ashyodan keng isteʼmol mahsulotlari va buyumlari i. ch. ga ixtisoslashgan sanoat tarmoqlari majmui. Yengil sanoatda xom ashyoga ham dastlabki ishlov berish, ham tayyor mahsulot i. ch. amalga oshiriladi. Yengil sanoatda paxta, ipak, zigir, kanop, jut tolalari, hayvonlar terisi, juni, sunʼiy tolalar, sunʼiy charm xom ashyo sifatida foydalaniladi. Uning asosiy tarmoqlari … Читать далее
GʻASSONIYLAR DAVLATI — Yaqin Sharqdagi ilk oʻrta asr davlati (5-a. oxiri — 7-a. boshi). Jan. Suriya va Iordaniya hududlarini qamrab olgan. Arablarning gʻasson qabilasidan chiq-qan gʻassoniylar sulolasi tomonidan asos solingan. Gʻassoniylar davlati 6-a. da kuchaygan. Vizantiya Suriya va Falastinni Eronga tobe boʻlgan arablar chopqunidan mudofaa etish uchun gʻassoniy al-Horis ibn Jabal (529— 564) ni Suriya … Читать далее
YAMAN, Yaman Respublikasi (AlJumhuriya al-Yamaniya) — Arabiston ya. o. ning jan. qismidagi davlat. Mayt. 528 ming km2. Aholisi 19,3 mln. kishi (2002). Poytaxti — Sano shahri Maʼmuriy jihatdan 19 viloyat (muhofaza)ga boʻlinadi. Davlat tuzumi. Yaman — respublika. Amaldagi konstitutsiyasi 1991 yil 15 — 16-mayda qabul qilingan; 1994 va 2001-yillarda oʻzgartirishlar kiritilgan. Davlat boshligʻi — prezident … Читать далее
DEYTON — AQSHning shim.-sharqiy qismidagi shahar, Ogayo shtatida. Axolisi 166,1 ming kishi (2000, shahar atrofi bilan 950 ming kishi). Transport yoʻllari tuguni. Xalqaro ahamiyatga ega aeroporti bor. D. kassa apparatlari ishlab chiqariladigan eng yirik markaz. Mashinasozlik (jumladan avtomobilsozlik) rivojlangan. Stanoklar, turli hisoblash texnikalari, aviatsiya jihozlari, avtomobil ehtiyot qismlari, oziq-ovqat va poligrafiya sanoati uchun jihozlar, elektr … Читать далее
GʻULOM ZAFARIY (1889 – Toshkent sh. — 1938.4.12) — shoir, aktyor va dramaturg. Milliy musiqali drama janri asoschisi. Xoʻja Ahmad va Koʻkaldosh madrasalarida taʼlim olgan (1912). Oʻsh sh. da usuli jadid maktabini ochgan (1912—14). «Turon» jamiyati, 1916—21 y. larda shu nomli teatrda aktyor va dramaturg (1914). «Ish-chilar dunyosi» jur. da boʻlim mudiri (1917 — 18). … Читать далее
DEVON DAVRI, devon sistemasi (Bukj Britaniyadagi Devonshir grafligi nomidan) — Yer geologik tarixi paleozoy eratema (era)sining toʻrtinchi davri va oʻsha davrda hosil boʻlgan yotqiziklar. Silur davridan keyin (438 mln. yil avval) boshlanib karbon davrigacha 48 mln. yil davom etgan (q. Geoxronologik shkala, 1993). Devon davri geol. faniga dastlab 1839 i. ingliz geologlari A. Sejvik va … Читать далее