KORDOVA KATTA MASJIDI — Kordova (Ispaniya)dagi meʼmoriy yodgorlik. Jahondagi qad. eng yirik masjidlardan biri. Asrlar davomida barpo etilgan boʻlib, har gal kengaytirib borilgan. Binoning asosiy oʻzagi — masjidning hoz. shim.-gʻarbiy qismi (11 nefli, 12 ravokli) 786-y. da qurilgan. Aholi soni tez oʻsib borayotgan poytaxt uchun masjid kichiklik qilgani sababli 961—966-y. lar jan. tomon kengaytirilgan. Marmar … Читать далее
ZANGIOTA TUMANI — Toshkent viloyatidagi tuman. 1933-y. 1 dek. da tashkil etilgan (1992-y. maygacha Kalinin tumani deb atalgan). Hududi Toshkent sh. ning gʻarbi va jan. ga tutash. Shim. da Toshkent tumanы, gʻarbda Qozogʻistonning Jan. Qozogʻiston viloyati, sharqda Qibray, Oʻrta Chirchiq, Yuqori Chirchiq tumanlari, jan. da Yangiyoʻl tumani bilan chegaradosh. Mayd. 0,22 ming km2. Aholisi 160,6 … Читать далее
ISLOMOBOD — Pokistonning poytaxti, mamlakatning shim. sharqida, Himolay togʻlari etagida, Potvar platosidagi vodiyda, 550 m balandlikda joylashgan. Iqlim sharoiti juda qulay, iyulda eng yuqori t-ra 39°, yanv. da eng past t-ra 3°. Islomobod maʼmuriy jihatdan markaziy hukumat tomonidan boshqariladigan federal poytaxt okrugi. Aholisi 529,2 ming kishi (1998). Transport yoʻllari tuguni. Xalqaro aeroport bor. Oziqovqat, yengil … Читать далее
KANBERRA — Avstraliya Ittifoqi poytaxti. Shahar atrofi bilan alohida maʼmuriy birlik — Avstraliya poytaxt hududini tashkil etadi. Mamlakatning jan.-sharqiy qismida, Berli-Griffin koʻli sohilida joylashgan. Iqlimi subtropik kontinental iqlim. Iyulning oʻrtacha t-rasi 5,9°, yanv. niki 20,7°. Oʻrtacha yillik yogʻin 620 mm. Aholisi 310 ming kishi (1999). Mamlakatning muhim maʼmuriy, madaniy va ilmiy markazi. 1927-y. dan parlament … Читать далее
ISTANBUL (yun. Konstantinopol) — Turkiyadagi eng katta shahar, Istanbul elining maʼmuriy markazi. Aholisi 7,6 mln. kishi (1990-y. lar oʻrtalari). I. Marmardengizi va Bosfor boʻgʻozining sast-baland sohillarida joylashgan. Boʻgʻoz shaharni ikkiga — Osiyo (kichikroq qismi) va Yevropa qismiga boʻlib turadi. Yevropa qismi Oltin Shox qoʻltigʻi sohillarida joylashgan. 1970—72 y. larda Bosfor boʻtoziga Istanbulning har ikkala qismini … Читать далее
KOT, Kat, Kas — Xorazmdagi qad. shahar xarobasi. Hoz. Berunip sh. dan 2,5 km shim. rokda. Tarixiy manbalarga qaraganda, Kot turli davrlarda turlicha atalgan boʻlib (mas, Kas, Kaj, Fir, Fil) xorazmiy tilida «qishloq» degan maʼnoni anglatgan. Yoqut Xomaviyning yozishicha, Kot Jayxun (Amudaryo) ning sharqiy qirgʻogʻida, Jurjoniyadan 20 farsax narida boʻlgan. Undagi jome masjidi va xorazmshoh … Читать далее
IBN SINO, Abu Ali alhusayn ibn Abdulloh ibn alhasan ibn Ali (980.8, Afshona qishlogʻi — 1037.18.6, Hamadon sh., Eron) — jahon fani taraqqiyotiga ulkan hissa qoʻshgan oʻrtaosiyolik buyuk qomusiy olim. Gʻarbda Avitsenna nomi b-n mashhur. Ibn Sinoning otasi Abdulloh Balx sh. dan boʻlib, Somoniylar amiri Nuh ibn Mansur (967—997) davrida Buxoro tomoniga koʻchib, Hurmaysan qishlogʻiga … Читать далее
IKKINCHI JAHON URUSHI (1939 — 45) — Germaniya, Italiya va Yaponiyaning aybi bilan boshlangan jahon tarixidagi eng yirik urush. 20-a. fojiasi sifatida insoniyat tarixiga kirdi. Bu urushning kelib chiqishida asosiy rolni fashistlar Germaniyasi oʻynadi. Gʻarb mamlakatlari (Angliya, Fransiya, AQSH) hukmron doiralarining «kelishtirish» siyosati Avstriyani (1939-y. mart), Chexoslovakiyani (1939-y. mart) Germaniyaga qoʻshib olinishiga va Myunxen bitimiga … Читать далее
GRINVICH MERIDIANI, boshlangʻich meridian, nolinchi meridian — Yerda geografik uzunliklarni hisoblashda shartli ravishda boshlangʻich deb qabul qilingan meridian. Xalqaro kelishuvga muvofiq, Grinvich astronomiya rasadxonasidan oʻtadi. Grinvich meridiani geografik uzunliklar hisobi olinadigan boshlangʻich meridian boʻlib, nolinchi soat mintaqasining oʻrta meridiani hisoblanadi (q. Vaqt). G. m. dagi mahalliy oʻrtacha quyosh vaqti astronomiyada keng qoʻllaniladi. (q. Dunyo vaqti). … Читать далее
BOTUXON, Botu, Sainxon (12081255) moʻgʻul xoni, Jrjixonning ikkinchi ugli, Chingizxoning nabirasi. Botuxonning onasi qoʻngʻirot urugʻidan boʻlgan Elchi noyonning qizi Ukifuj xotun edi. Otasining oʻlimi (1227)dan keyin Joʻji ulusini idora qilgan, moʻgʻullarning barcha asosiy harbiy yurishlarida katnashgan. Abulgʻoziy Bahodirxonning yozishicha, Oʻqtoyxon Xitoyni zabt etib, Moʻgʻulistonga qaytib kelgach (1235), B. ni Tulixonning ugli Munke, oʻzining ugli Guyukxon … Читать далее