MOYAK, urugdon — erkaklar jinsiy bezi; yorgoq ichida joylashgan. Moyakda organizmdagi bir qancha funksiyalarga taʼsir koʻrsatadigan erkaklar jinsiy gormoni ishlanib, qonga oʻtadi. Balogʻatga yetgan davrda Moyak toʻliq yetiladi, yosh utishi b-n bir oz kichrayib boradi. Embrionda Moyak qorin boʻshligʻida belning yuqoridagi ikkita umurtqasi sohasida paydo boʻladi va tugʻilish davriga kelib yorgʻoqqa tushadi (yana k,. Jinsiy … Читать далее
MOYBALIQLAR (Chalcalburnus) karpsimonlar oilasiga mansub balik,lar turi. Uz. 40 sm gacha, vazni 800 g gacha. Tanasining qorin va anal suzgichlari oraligʻidagi terisi tangachalar b-n toʻliq qoplanmagan. Oʻrta Osiyo va Yevropa daryolari, Tigr va Yefrat daryolari havzalarida bir necha turi uchraydi. Orol dengizi, Sirdaryo va Amudaryoning quyi oqimi va Zarafshon darasida orol moybaligʻi kenja turi; Kaspiy, … Читать далее
PARAMETRIT (paro… va yun. metra — bachadon) — bachadon atrofidagi yogʻ toʻqimasi (kletchatka)ning yalligʻlanishi. Yiring xreil qiluvchi mikroblar (asosan, streptokokk, stafilokokk, ichak tayoqchasi) qoʻzgʻatadi. Parametritga kupincha nojoʻya qilingan abort, tugʻruqning noraso kechishi tufayli jinsiy aʼzolarning zararlanishi, baʼzan qovuq hamda ichaklarning surunkali kasalliklari va b. sabab boʻladi. Parametrit ningoʻtkir va surunkali shakli farq qilinadi. Parametritda gavda … Читать далее
MOʻYLOVOYOQLILAR (Cirri pedia) qisqichbaqasimonlar sinfiga mansub turkum (boshqa sistema boʻyicha kenja sinf). Suv ostidagi turli narsalar, koʻpincha harakatlanuvchi hayvonlar tanasiga yopishib yashaydi. Yumshoq tanasi alohida yaproqlardan iborat chigʻanoqb-n qoplangan. Bunday «uycha» ichidagi Moʻylovoyoqlilar qorin qismi tepaga qaragan boʻladi. Moʻylovga oʻxshash koʻkrak oyoqlar uychaning ochiladigan t«omcha»sidan chiqarilib, yelpigʻich singari yoyiladi. Moʻylovoyoqlilar moʻylovoyoqlari yordamida suvdan mayda filtratlarni … Читать далее
PANKREATIT (yun. pankreas — meʼda osti bezi) — meʼda osti bezining yalligʻlanishi. Oʻtkir va surunkali boʻladi. Oʻtkir Pankreatit alkogolizm, yolchitib ovqatlanmaslik yoki meʼyoridan ortiqovqat yeyish, shuningdek, oʻt toshi kasalligi natijasida paydo boʻladi. Pankreatitga meʼda osti bezi tomirlarining zararlanishi yoki unga tromblar tiqilib qolishi, infeksion kasalliklar, shikastlanishlar va qorin boʻshligʻidagi turli yalligʻlanishlar sabab boʻladi. Oʻtkir Pankreatitda … Читать далее
MUSKULLAR, mushaklar — odam va hayvonlar gavdasi aʼzolari; nerv impulslari taʼsirida qisqarish xususiyatiga ega toʻqima (muskul toʻqimasi)dan tashkil topgan. Silliq, koʻndalangtargʻil va yurak muskullari birgalikda organizmning muskul sistemasini tashkil etadi. Harakatlanishda asosiy rol oʻynaydi. Koʻndalangtargil va silliq Muskullarga boʻlinadi. Silliq muskul lardan ichki aʼzolar, qon va limfa tomirlari devorining muskul pardalari, shuningdek, teri muskullari hosil … Читать далее
MONOPLAKOFORALAR (Mopoplacophora) — chigʻanokli mollyuskalarning eng tuban tuzilgan sinfi. Qazilma holda Kembriydan Devongacha uchraydi. Birinchi tirik vakili neo-pilina 1952-y. da topilgan. Hozir 8 turi maʼlum. Tanasi qalpoqchaga yoki yassi spiralga oʻxshash chigʻanoq bilan qoplangan. Mantiya boʻshligʻida 1 juftdan 8 juftgacha boʻlgan muskullar joylashgan. 5—6 juft patsimon jabralari qorin tomondagi mantiya egatchalarida joylashgan. Buyraklari 6 juft. … Читать далее
PANDA, kichik panda (Ailurus fuldens) — yenotsimonlar oilasiga mansub sut emizuvchi, urugʻning yagona turi. Baʼzan ayiqsimonlar oilasiga yoki katta panda b-n birga pandasimonlar oilasiga kiritiladi. Gavdasi 51—63 sm, dumi 28—48 sm. Boshi dumaloq, yuz qismi kichik, rangi sargʻish, qorin tomoni va oyoqlari krramtir, «yuzi» oqish tusda. Jan.-gʻarbiy Xitoy, Nepal, Shim. Myanma, Shim.-sharqiy Hindistonda tarqalgan. Togʻ … Читать далее
MIYA — 1) odam va hayvonlar nerv sistemasining markaziy boʻlimi, Miya organizmning eng murakkab hayotiy funksiyalari va muhit oʻzaro munosabatlarining boshqarilishini taʼminlaydi. Umurtqasiz hayvonlarda Miya koʻndalang va boʻylama tutashtirgichlar orqali oʻzaro tutashgan nerv hujayralari toʻplami — nerv tugunlari (gangliylar)dan iborat. Halqali chuvalchanglar, tuban mollyuskalar va boʻgʻim-oyoklilarda nerv tugunlari qorin nerv zanjirini hosil qiladi. Bu hayvonlarning … Читать далее
KOLLAPS (lot. collapsus — behol, majolsiz) — toʻsatdan keskin roʻy beradigan qon tomirlar yetishmovchiligi, kishi hayotini xavf ostida krldiradigan ogʻir holat; arterial va venoz qon bosimining keskin kamayishi, markaziy nerv sistemasi faoliyatining izdan chiqishi, moddalar almashinuvining buzilishi, qon tomirlar devori tonusining toʻsatdan susayishi, harakatdagi qon mikdori (massasi)ning kamayishi bilan ifodalanadi. Bosh miyadagi tomir harakatlanuvchi markaz … Читать далее