OYROTLAR (moʻgʻulcha — birlik, ittifoqdosh, yaqinlik, qoʻshnichilik, oʻrmonzorda yashovchilar) — gʻarbiy moʻgʻullar tarkibiga kirgan choʻros, derbet, xoʻshout va targʻaut kabi 4 ulus, yaʼni qabilalar ittifoqining umumiy nomi. Oyrotlarni «derben oyrot» («toʻrt oyrot») deb ham atashgan. Turkiy xalqlar Oyrotlarni «qalmoq» deb atagan. Oyrotlarning umumiy soni haqida aniq maʼlumot yoʻq. Oyrotlar ilk bor 1204-y. ga oid manbalarda … Читать далее
NOʻYON, noʻyonlar (moʻgʻulcha noyon, noyan, noyin — janob, knyaz) — oʻrta ayerlarda Moʻgʻulistondagi oliy tabaqa vakillari. Dastlab (11-a. — 12-a. ning 1-yarmi) qad. moʻgʻullarning aslzoda urugʻ boshliqlarini anglatgan, soʻngra (12-a. ning 2-yarmida) — choʻl zodagonlarini, urugʻchilik tuzumi yemirilib mulkdorlik munosabatlari shakllanayotgan davrda ajralib chiqqan aslzodalarni bildirgan. Chingizxon imperiyasi tashkil topgunga qadar Noʻyonlar oʻzlariga taallukli qavmlarga … Читать далее
QOZOGʻISTON (Qazaqstan), Qozogʻiston Respublikasi (Qazaqstan Respublikasы) — Yevrosiyo materigining markaziy qismida joylashgan davlat. Gʻarbda Kaspiy dengizi bilan tutashgan. Mayd. 2724,9 ming km2. Aholisi 15 mln. kishi (2005). Poytaxti — Ostona sh. Maʼmuriy jihatdan 14 viloyat, viloyatlar audan (tuman)larga boʻlinadi. Davlat tuzumi. q. — boshqaruvning prezidentlik shaklidagi unitar davlat. Amaldagi konstitutsiyasi 1995-y. 30 avg. dagi referendumda … Читать далее
ICHKI MONGOLIYA — Xitoy tarkibidagi muxtor rayon. Mamlakat shim. da. Mayd. 1,2 mln. km2. Aholisi 23,5 mln. kishi (1998); xitoy, mongol, dungan, manjur, koreys, evenk va b. yashaydi. Maʼmuriy markazi — Xux-Xoto sh. Qadimda Ichki Mongoliya hududi jan. mongol knyazliklari tasarrufida boʻlgan, 1636-y. da manjurlar qoʻl ostiga oʻtgan. Ular key-inchalik Xitoyda oʻz hukmronligini oʻrnatganlar va … Читать далее
GALDAN, Galdan-Boshoqtuxon (1645—1697) — Oyrat xonligi hukmdori (1670-y. dan) Botur Xuntoyjining oʻgʻli. Markazlashtirilgan Oyrat xonligidagi hokimiyatni mustahkamlash siyosatini yurgizgan, 1640-y. dagi Mongol — oyrat qonunlarini toʻlgʻizgan. 1672-y. dan Rossiya bilan savdo va diplomatik munosabatlar olib borgan. Galdan 17-a. ning 70—80-y. larida Sharqiy Turkistondagi xonliklarni oʻziga tobe etgan. 1688-y. Xalxa (Shim. Mongoliya) hokimlari bilan boʻlgan urushda … Читать далее
YETTISHAHAR UYGʻUR DAVLATI — Xitoydagi Manjur imperiyasiga qarshi milliy ozodlik kurashi davrida Sharqiy Turkistonda vujudga kelgan davlat (1864—78). Uning hududi hoz. Shinjong Uygʻur Muxtor Oʻlkasining Qulja (Ili sultonligi), Oltoy, Chuguchak viloyatlaridan tashqari 7 shaharni (Qashqar, Yorkent, Xoʻtan, Kuchar, Oqsu, Qorashahar, Turfan) oʻz ichiga olganligidan mazkur mamlakat Ye. u. d. deb nomlangan. 1864-y. mustaqillik uchun Manjur … Читать далее