Uilyam SHEKSPIR
Sonetlar
***
Kim qulay soatda tugʻilgan ekan,
Shuhratu davlatdan baland dimogʻi.
Menga iltifotni tole kim qilgan,
Menga muhabbatdir baxtlar bulogʻi.
Shahzoda mahrami, bekning ulfati,
Vallomat lutfidan sharob ichadi,
Qachonkim, oftob botib ketadi,
Kungaboqarning ham zari oʻchadi.
Zafarlar erkasi mashhur sarkarda,
Oxiri urushda yengilsa bir kun,
Butun xizmatlari puch boʻlar birdan,
Uning shum qismati sokitlik, surgun.
Mening unvonimga yoʻq zavol kuni:
Sevdimu, sevaman, sevarlar meni.
* * *
Dunyodan, falakdan boʻlsam dargʻazab,
Boshimga kelganda falokat qator,
Men garang va loqayd samoga qarab,
Yalinaman, ammo bu hech qilmas kor.
Shoʻrlik qismatimdan nuqul noliyman,
Sanʼatda, ijodda sovrunlar olgan,
Elning arzandasi umidga toʻlgan
Baxtlilar oʻrnida boʻlsaydim, deyman.
Shu damda bexosdan kelasan yodga,
Oʻzim sustligimni qargʻayman paqqos,
Boʻysunmay falakka va samovotga,
Ruhim toʻrgʻay kabi qiladi parvoz.
Sening sevging bilan xotirang bilan
Dunyo shohlarining baridan zoʻrman.
“HAMLET” DAN PARCHA
II PARDA
Ikkinchi sahna
Hamlet
Oh, men qanday yaramas, olchoq bandaman!
Bu qanday gap: oʻtkinchi bir aktyor munda –
Oʻz xayoli toʻqigan sezgilariga
Shuurini shunchalik qaram qildikim –
Mengzidan qon oʻchdi, koʻzi yoshlandi,
Tovushlari boʻgʻildi, butun turishi –
Yuragini qaqshatgan dardlarga oyna,
Soʻrasangiz: ne uchun shuncha dard, alam?
Gekuba uchun emish!
Gekubaga bu kimdur?
Yo Gekuba bunga kim?
Ammo bu-chi, noliydi shuncha yurakdan.
Agar mening dardlarim boʻlsaydi unda
Ne-ne mudhish toʻfonlar yogʻdirardi ul?
Xunob boʻlib zorlagan boʻlardi sahna.
Uning rolin koʻrganda mot boʻlib darhol
Aqlidan yozar edi gunohkor kishi,
Begunohlar, kamtarlar ibrat olardi.
Qulogʻlar ham, koʻzlar ham poymol boʻlardi.
Men-chi:
Ayanch, anqov, maxluqman, daydi, sarsari,
Uyquaro yuraman. Bekorchi tanbal.
Na oʻz haqim toʻgʻroli bir ogʻiz gap bor,
Na qirolning qasosi uchun harakat,
Axir uni tojidan, uni jonidan
Koʻp jirkanch nayrang ila ajratdilar-ku!
Yoki men qoʻrqoqmanmi? Kimda jurʼat bor?
Qani menga shapaloq urmoqchimilar?
Yo berurlar boladay oʻgit-nasihat?
Burnimdan ushlaydilar yoki bemalol –
Meni beburd, yolgʻonchi ataydilarmi?
Kim bu ishga ishqivoz? Dadil soʻylasin?
Hammasiga xoʻp deya tilxat beraman.
Chunki mening jigarim – kaptar jigari,
Chunki yoʻq jigarimda safroyu zarda.
Boʻlmasa men bu battol yirtqichni soʻyib
Jasadin quzgʻunlarga tashlamasmidim!
Oh, muttaham, badaxloq! Qonxoʻr, yolgʻonchi,
Zino qilib yuruvchi nomard badkirdor!
Oh, intiqom!
Qanday eshak ekanman oʻzim darvoqe!
Oʻldirilgan otaning farzandi boʻlsam,
Menga, qasos ol, desa falakning oʻzi,
Men-chi, buzuq xotinday hasrat qilaman,
Yoki dashnom beraman oqsochlar kabi!
Tfu, laʼnat! Uygʻongin, ey mening zehnim!
Qaydadur eshitgandim: goʻyo oʻtmishi
Qorongʻu boʻlgan kishi oʻz qilmishiga
Oʻxshashlik bir oʻyinni tomosha qilsa –
Serpayib oʻz aybiga iqror boʻlarkan.
Qotil qancha jim tursa, indamasa ham
Bildirib qoʻyar ekan oʻz jinoyatin.
Aktyorlarga topshiray tamosho chogʻi
Otamning oʻlimiga oʻxshashli biron
Voqia oʻynasinlar amakim uchun.
Amakimdan koʻz olmay qarayman oʻzim,
Agar boʻlsa bezovta – u yogʻi maʼlum.
Biroq, koʻrgan arvohim balki iblisdur.
Istagan qiyofatga kirolur iblis.
Balki shayton majolsiz holimni bilib,
Meni halok qilgani dasisa qurgan!
Koʻrganimdan ham yaqqol dalillar lozim.
Ular bu yozuvlarda. Endi sahnada
Qirolning vijdoniga quraman tuzoq.
Nozim HIKMAT
TUN SHEʼRLARI
1
Eng ajib dengiz –
hali biz kezmagan dengizdir.
Eng ajib goʻdak –
hali ulgʻaymagan goʻdakdir.
Eng ajib kunlarimiz –
hali biz yashamagan kunlardir.
Va senga aytmoqchi boʻlgan
eng ajib soʻzim
hali aytilmagan soʻzimdir.
2
Choʻkka tushdim, qarayapman tuproqqa,
maysalarga qarayapman.
Qoʻngʻizlarga qarayapman,
yashil-yashil gullar ochgan butoqlarga qarayapman.
Sen bahor tuprogʻi kabisan sevgilim,
senga qarayapman…
Chalqasiga yerga yotdim osmonni koʻrayapman.
Daraxtlarning butoqlarin koʻrayapman
Sen, bahor mavsumida
osmon kabisan sevgilim,
seni koʻrayapman…
Tunda qirda olov yoqtim,
olovga men tegaman,
suvlarga men tegaman,
emishga men tegaman,
kumushga belanaman.
Sen, yulduzlar tagida
yoqilgan bir olovsan, sevgilim,
senga taqilaman…
Men insonlar oʻrtasida yashayman,
sevaman insonlarni.
Harakatni sevaman.
Tafakkurni sevaman.
Kurashimni sevaman.
Sen kurashim ichida bir insonsan sevgilim,
seni sevaman.
3
Soat 21.
Maydon ustida soat jom urdi,
allaqayda yotoqlarning
eshiklari bekildi.
Bu gal mening bandiligim
sal uzoqqa choʻzildi:
sakkiz yil!
Yashamoq umidli bir ishdir,
sevgilim!
Yashamoq:
seni sevish qadar
jiddiy bir ish…
4
Seni oʻylamoq koʻp goʻzal yumush,
umidli yumush.
dunyoning eng xushxon ovozin,
eng shirin qoʻshigʻin eshitish kabi
lazzatli yumush…
Lekin, hozir umidning oʻzi.
Faqat umidgina yetmaydi menga,
men endi qoʻshiq tinglashni tugul,
qoʻshiq kuylashni istayman.
5
Oʻtgan kunlar xotirjam, qoʻmsamayman,
– faqat bir yoz kechasidan qatʼiy nazar, –
va koʻzimning soʻnggi marta lipillashi
kelgusidan keltiradi senga
xushxabar.
6
“Bolga toʻldi mum hujralari”,
yaʼni, koʻzlaring quyoshga toʻliq…
Koʻzlaring, sevgilim, koʻzlaring
ertaga yotsa-da tuproqda, –
oʻsha bol boʻlak bir mum hujralarin
toʻldirmoqda davom etgusi…
7
Tabiat – onamiz bir kun bizlarga:
– “Boʻldi, bas, jigarim,
Kulgilar, yigʻilar muhlati bitdi,
boʻldi, yetadi!
Alvido!” deydi.
Va keyin boshlanar tagʻin qaytadan
Cheksiz, chegarasiz, bilonihoya –
Soʻzlamas, tushunmas va koʻrmas hayot.
8
Chirimas oynaday tiniq qish kuni
top-toza olmaning etin tishlamoq!..
Bu – mening sevgilim, bir archazorda
erkin nafas olish baxtiga oʻxshar.
Seni sevishim ham shu taxlit, jonim!
YASHAMOQQA DOIR
Yashamoq, bu hayot degani.
Hayotda esa
maynabozliklar
sira ketmaydi.
Parijlik koʻp erkin boʻlmogʻi lozim,
masalan, olmaxon turmushi kabi.
Yaʼni, sen hayotning tashqarisida,
boʻlak bir narsani kutmaysan asti.
Yaʼni sening barcha intilishlaring
yashamoq,
yashamoq
boʻlmogʻi kerak.
Hayotda koʻp jiddiy yashamogʻing shart.
Va shu darajada, shu yoʻsindaki,
masalan, qoʻllaring bogʻlogʻliq boʻlsa,
devorga orqangni tayantirsalar,
yoxud kattagina koʻzoynak bilan
va oq koʻylak bilan
laboratoriyada
insonlik yoʻlida, insonlar uchun
oʻlmoq darkor boʻlsa oʻla olgaysan.
Ha, bashar yoʻlida, insonlar uchun,
hatto yuzlarini sen koʻrolmagan
insonlar uchun,
hatto hech kim senga bunday oʻlimga
Zoʻrlamay, qistamay turgani holda,
hatto eng chiroyli, eng shirin narsa
hayot ekanini bilganing holda
insonlik yoʻlida oʻlmoqdan qoʻrqma!
Yaʼni hayotingni shu qadar jiddiy,
shuncha ishonch bilan davom ettirki,
hatto yetmishlarga kirgan chogʻingda
xotirjamlik bilan zaytun ekkaysan.
Va bundan bolalar bahra koʻrar deb
oʻzingni chekkaga chiqarma, aslo!
Yoʻq, sen ham ishongin, u mevalardan
terib yemoqlikka.
Oʻlimdan qoʻrqma,
ammo, oʻlim bor deb ishonmagin ham…
Maqsud Shayoxzoda tarjimalari
“Jahon adabiyoti” jurnali, 2013–10
https://saviya.uz/ijod/nazm/shu-damda-bexosdan-kelasan-yodga/