NORMANNLAR (skandinavcha northman — shimol odami) — Skandinaviya ya. o. da yashagan va Yevropa mamlakatlariga bosqinchilik yurishlari (8 — 11-a. lar) uyushtirgan xalqlar; Gʻarbiy Yevropada shu nom bilan mashhur boʻlishgan. Skandinaviyaning oʻzida yurish qatnashchilarini vikinglar, Rusda esa varyaglar deb atashgan. Пост Навигацияси
BUXORO XALQ SOVET RESPUBLIKASI (BXSR) (192024) Buxoro amirligida amirlik tuzumi agʻdarib tashlangach, yuzaga kelgan xalq respublikasi. Mayd. 182,193 ming km2, axoliyey 2,2 mln. kishidan ortiq, asosan oʻzbeklar, tojiklar va turkmanlar, qisman qozoq, qoraqalpoq, tatar va buxoro yahudiylari yashagan. BXSR Xorazm Respublikasi, Turkiston ASSR va Afgoniston davlatlari bilan chegaradosh boʻlib, poytaxti Buxoro sh. boʻlgan. Sharqdagi yirik … Читать далее
DAVLAT MULKI — mulkchilik shakllaridan biri, davlatga qarashli va uning uz vazifalarini bajarishi uchun zarur barcha mol-mulklar va mulkiy huquklar. Davlat mulki tushunchasi «davlat» tushunchasi bilan uzviy bogʻlangan boʻlib, ular doimo bir-birini taqozo etib keladi. Oʻtmishda Davlat mulki asosan bosqinchilik urushlari xisobiga koʻpayib bordi. Davlat mulki tarkibiga imoratlar va yerdan tashqari oziqovqat mahsulotlari, ot-ulov vositalari, … Читать далее
KOBUL AMIRLIGI — Durroniylar davlati parchalangandan keyin vujudga kelgan afgʻon amirligi (19-a.). Asoschisi — amir Doʻstmuhammadxon. 19-a. ning 30-y. larida amirlik hududi shim. dan jan. ga Parvondan Mukurgacha va gʻarbdan sharqqa Bomiyondan Xaybar dovonigacha choʻzilgan. Qulay geografik joylashishi uning yuksalishiga imkon bergan. Kobul amirligini amir boshqargan. Yollanma qoʻshin yordamida amir bosqinchilik urushlari olib borgan, xalq … Читать далее
YUSTINIAN I (taxm. 482 yoxud 483, Taurisiy, Yuqori Makedoniya — 565.14.11, Konstantinopol) — Vizantiya imperatori (527-yildan). Imperatorning mutlaq hokimiyatini oʻrnatish, kuldorlikni mustahkamlashga qaratilgan siyosat yurgizgan. Oʻrta tabaqa yer egalariga va quldorlarga tayangan, pravoslav cherkovidan koʻmak izlagan. Yustinian I T ning qonun chiqarish va maʼmuriy islohotlari Vizantiya imperiyasining mustahkamlanishiga olib kelgan. Yustinian I1 keng miqyosda bosqinchilik … Читать далее
ITALIYA (Italia), Italiya Respublikasi (Repubblika Italiana) — Yevropa jan. da, Oʻrta dengiz havzasida joylashgan davlat. Apennin ya. o., Sitsiliya, Sardiniya va b. kichik orollarni oʻz ichiga olgan. Mayd. 301,2 ming km2. Aholisi 57,679 mln. kishi (2001). Maʼmuriy jixatdan 20 viloyat (regione)ra boʻlinadi. Poytaxti — Rim sh. Davlat tuzumi. Italiya — respublika. Amaldagi konstitutsiyasi 1947-y. 22 … Читать далее
INGLIZ-XITOY URUSHI (1840 — 42) , birinchi «afyun» urushi — Angliyaning Xitoyga qarshi bosqinchilik urushi. Angliya Xitoyni oʻziga qaram, yarim mustamlaka yoki mustamlaka mamlakatga aylantirish maqsadida boshlagan. Angliya hukumati oʻz tovarlari, ayniqsa afyun uchun Xitoy bo-zorlarini ochish yoʻlidagi diplomatik xattiharakatlari muvaffaqiyatsizlikka uchragach (1792—93 y. lardagi Ma-kartney missiyasi, 1816-y. dagi Amxerst missiyasi), inglizlar zoʻravonlik yoʻliga oʻtganlar. … Читать далее
LITVA (Lietuva), Litva Respublikasi (Lietuvos Respublika) — Sharqiy Yevropada, Boltik, dengizi boʻyida joylashgan davlat. Mayd. 65,2 ming km2. Aholisi 3610 ming kishi (2001). Poytaxti — Vilnyus sh. Maʼmuriy jihatdan 44 tuman (rajonas)ra boʻlinadi. Davlat tuzumi. Litva — mustaqil demokratik respublika. Amaldagi konstitutsiyasi 1992-y. da qabul qilingan (1996-y. da oʻzgartishlar kiritilgan). Davlat boshligʻi — prezident (2003-y. … Читать далее
LEVKON I (Leukon) — arxont, Bospor davlati podshosi (mil. av. 389/388 — 349/348). Uning davrida keng bosqinchilik yurishlari amalga oshirilgan. Bospor davlatiga Feodosiya (taxm. mil. av. 380), Sharqiy Qrim, Kuban boʻylarida yashovchi qabilalar (sindlar, toretlar va b.) qoʻshib olingan. Keng hosildor yerlarning bosib olinishi, Bospor gʻallasining (ayniqsa, Afina-ga) eksport qilinishini rivojlantirgan; bu Bosporning iqtisodi va … Читать далее
«QURBONBEK» — turkiy xalqlar orasida keng tarqalgan doston. Uning qoraqalpoq versiyasi Qurbonboy jirov Tojiboy oʻgʻlidan yozib olingan (1938) va nashr etilgan (1962). Bir varianti Matnazar Jabbor oʻgʻlidan yozib olingan (1967). Dostonda Qorabek qizlaridan birining el-yurtiga xiyonat qilishi, Qurbonbekning oʻz yurti mustaqilligi uchun kurashi, obi hayot keltirish uchun turli sarguzashtlarni boshidan kechirishi va yurtida ado-lat oʻrnatishi … Читать далее