MUR (Moore) Stanford (1913.4.9, Chikago – 1982.23.8, Nyu-York) — amerikalik biokimyogar. AQSH Milliy FA va Amerika fan va sanʼat akademiyasi aʼzosi. Nyu-Yorkdagi Rokfeller tibbiyot tadqiqotlari in-ti prof. (1952-y. dan). Ilmiy ishlari oqsillarning tuzilishi va fermentlar kimyosiga oid. Aminokislotalar mikdorini aniqlash, ularni xromatografik usulda ajratish uchun avtomatik qurilmani taklif etgan. Nobel mukofoti laureati (1972, K. Anfinsen … Читать далее
MILL Jon Styuart (1806.20.5, London — 1873.8.5, Avinyon) — ingliz faylasufi, iqtisodchi va jamoat arbobi. Ost-Indiya kompaniyasida (1823—58) xizmat qilgan. 1865—68 y. larda parlament aʼzosi . Liberal va demokratik islohotlarni qoʻllab-quvvatlagan. Millning dunyoqarashi D. Rikardo, I. Bentam, J. Berkli, D. Yum va b. ning falsafiy, iqtisodiy nazariyalari taʼsirida shakllangan. U murosali siyosat va davlatning iqtisodiyotga … Читать далее
MERKATOR (Mercator; Kremerning lotinlashtirilgan familiyasi) Gerard (1512.5.3-1594.2.12) – flamand xaritagrafi. Aniq optik asboblar tayyorlash va xaritalar nashr qilish bilan shugʻullangan. 1552-y. Duysburg sh. (Germaniya)ga koʻchib oʻtgan. Mavjud xaritagrafik materiallarni tanqidiy qarab chiqib, Merkator xaritalar tuzishning yangi, matematik asoslangan prinsiplarini, xususan bir nechta xaritagrafik pro-yeksiyalarni taklif etdi; bulardan eng mashhuri teng burchakli silindrik proyeksiya asosida tuzilgan … Читать далее
MAXDUMI AʼZAM MAJMUASI — Samarqand viloyati Dahbed q. dagi meʼmoriy yodgorlik (16—19-a. lar). Majmua mashhur shayx, sufiylar namoyandasi Maxdumi Aʼzam nomi bilan bogʻliq. Asli fargʻonalik boʻlgan ul zot Samarqand hokimi Jonibek Sulton tomonidan Samarqandga taklif etilgan. Oʻgʻli Iskandar Sulton uni oʻzining piri deb eʼzozlagan. Maxdumi Aʼzam 78 yoshida shu Dahbed q. da vafot etgan. 1610-y. … Читать далее
MEHNAT BOZORI — ish kuchi oldisotdi qilinadigan bozor. M. b. ning ishtirokchilari ishga yollovchilar, ishga yollanuvchilar va ular oʻrtasidagi turli vositachilar hisoblanadi. Turli vositachi firmalar, tashkilotlar va agentliklar Mehnat bozorining infratuzilmasini tashkil etadi. Ish kuchi maxsus tovar sifatida uning sohibi tomonidan bozorga taklif etiladi. Ishga yollovchilar Mehnat bozoriga talab b-n chiqadi. Ish kuchining oldisotdisi bevosita … Читать далее
MEʼYORIY NAFLILIK NAZARIYASI, qoʻshimcha naflilik nazariyasi — isteʼmolchilarning bozordagi feʼlatvori, harakati, talabning shakllanishi, talab va taklif chizmasida talab egri chizigʻi holati qonunlarini izohlab beradigan nazariya. Qisqarib boradigan qoʻshimcha naflilik qonuniga muvofiq, isteʼmolda neʼmatlar miqdorining oʻsib borishiga qarab neʼmatning har bir qoʻshimcha birligidan olinadigan eng koʻp qoʻshimcha naf qisqarib boradi, bu esa talab egri chizigʻining salbiy … Читать далее
MANTU SINAMASI — teri orasiga tuberkulin yuborib sinab koʻrishdan iborat allergikdiagnostik usul; odamda sil kasalligi bor-yoʻkligini aniqlash, BSJ vaksinasi bilan emlanishi kerak boʻlgan kishilarni topish va ularni emlash samaradorligini bilish, silning kechishini baholash maqsadida oʻtkaziladi. Tuberkulin sil mi-kobakteriyalaridan ajratib olinadigan oqsil tabiatli modda. Usulni fransuz olimi Sh. Mantu 1908-y. taklif etgan. Mantu sinamasida 2 xil … Читать далее
PLAZMIDALAR — hujayra xromosomalari tarkibiga kirmaydigan, sitoplazmada xromosomalar bilan bogʻlanmagan avtonom holatda mavjud boʻlgan doimiy genetik elementlar. «Plazmidalar» terminini J. Lederberger va b. (1952) taklif etgan. Xromosomalar bilan birika oladigan Plazmidalar episomalar deyiladi. Bakteriya hujayralari Plazmidalari yaxshi oʻrganilgan. Plazmidalar bakteriyalarida jinsiy belgini tashish (F — omil) va ularning antibiotiklarga chidamliligini belgilashda (R — omil) katta … Читать далее
MER (Meyeg) Simon van der (1925) — golland muhandisi, tezlatkichlar va elektron mikroskop boʻyicha mutaxassis. Zarralar dastasini tasodifiy tar-zda sovitish usulini taklif etgan. Shu usul b-n oraliq vektor bozonlar (W* va Z°)hh kashf etgan. Nobel mukofoti laureati (1984; K. Rubbia bilan hamkorlikda). Пост Навигацияси
PLITA (geologiyada) — Yer poʻstining platformalar doirasidagi qis-mi; unda burmalangan asos nisbatan choʻkkan va uning ustini gorizontal yotgan yoki bir oz burmalangan choʻkindi jinslarning qalin qatlami (1—16 km) qoplagan boʻladi. «Plita» terminini avstriyalik olim E. Zyuss taklif kilgan. Plita platformalarning koʻtarilgan strukturasi — kalkonnpnt aksidir. Пост Навигацияси