FOROBIY (taxallusi; toʻliq nomi Abu Nasr Muhammad ibn Muhammad ibn Uzlugʻ Tarxon Forobiy) (873, Forob sh. — 950, Damashq) — Oʻrta Osiyoning ulug mutafakkiri va qomusiy olimi. Yunon falsafasini chuqur bilgani, unga sharxlar bitganligi va jahonga targʻib qilgani hamda zamonasining ilmlarini puxta oʻzlashtirib, fanlar rivojiga ulkan hissa qoʻshgani uchun «alMuallim assoniy» («Ikkinchi muallim», Aristoteldan keyin), … Читать далее
MILLIY HISOBLAR TIZIMI — mamlakat iqtisodiy rivojlanishining xalqaro statistika amaliyotida qabul qilingan umumlashtiruvchi koʻrsatkichlari tizimi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida mamlakatlarning makrodarajadagi milliy mahsulotini va milliy daromadini hisoblash metodologiyasi. I. ch. jarayonlarining turli bosqichlarini va iqtisodiyotdagi eng muhim oʻzaro aloqalarni aks ettiradigan hisoblamalar va balans jadvallari toʻplamidan iborat. Uning muhim belgisi xalq xoʻjaligi faoliyati yakunlarida moddiy i. … Читать далее
PRAGMATIKA (yun. pragma, pragmatos — ish, harakat) — semiotika va tilshunoslikning nutqda til belgilarining amal qilishini oʻrganuvchi sohasi; boshqacha aytganda, muayyan belgilar tizimini oʻzlashtirib, undan foydalanuvchi subyektlarning ayni shu belgilar tizimiga munosabatini oʻrganuvchi fan tarmogʻi. Pragmatika haqidagi asosiy gʻoya amerikalik olim Ch. Pirs tomonidan oʻrtaga tashlangan; yana bir amerikalik olim Ch. Morris ushbu gʻoyani rivojlantirgan … Читать далее
MAKROIQTISODIY MODEL — iqtisodiymatematik modellarning uzviy qismi, butun iqtisodiyotni va uning eng muhim tarmoqlari, sektorlari, sohalari rivojlanishini matematik shaklda aks ettiruvchi iqtisodiymatematik model. M. m. iqtisodiyotni yagona tizim sifatida ifodalab, uning umumlashtirilgan moddiy va moliyaviy koʻrsatkichlari: yalpi ichki mahsulot, isteʼmol, investitsiya, bandlik, foiz stavkalari, pul miqdori va b. ning oʻzaro bogʻliqligini koʻrsatadi. Makroiqtisodiy modelni tuzishning … Читать далее
PIRMASTIY Afzali (1840 – Buxoro — 1915) — shoir va tazkiranavis. Buxoro madrasalarida tahsil olgan. Tib va bashorat ilmini ham yaxshi bilgan. Pirmast qishlogʻida 3 yil muftiy boʻlib ishlagan. 1900-y. da saroy xizma-tiga kirib, amir Abdulahad topshiri-gʻiga koʻra, tazkira tuzish bilan shugʻullangan. «Afzal ut-tazkir fi zikr ush-shuaro val-ashʼor» («Shoirlar va sheʼr toʻgʻrisida eng afzal tazkira», … Читать далее
OʻZLASHTIRISH (pedagogikada) — oʻquvchi yoki talabalar egallagan bilim, koʻnikma va malakalarning toʻlaligi, chuqurligi, ongliligi hamda mustahkamligi darajasini anglatuvchi pedagogik tushuncha. Oʻzbekistonda Oʻzlashtirishning daraja va koʻrsatkichlari oʻquvchi yoki talabalarga taʼlim davlat standartlari va oʻquv dasturlarida belgilab qoʻyilgan talablardan kelib chiqib, reyting ballari hamda besh balli baho tarzida belgilanadi. Umumtaʼlim maktablarida Oʻzlashtirish choraklik, yarim yillik va yillik … Читать далее
TAQRIZ (arab. — ijobiy baho) — adabiy tanqid janri; yangi badiiy, ilmiy yoki ilmiyommabop asar taxlili. Taqrizda asarning bibliografik tavsifi, shuningdek, mazmuni, unda koʻtarilgan muammolar, asarning gʻoyaviybadiiy xususiyatlari, muallif ijotsida, adabiyotda tutgan oʻrni xaqida maʼlumot boʻladi; asarga baho beriladi, uning asosiy fazilatlari va nuqsonlari qayd qilinadi. Taqriz asosan keng kitobxonlar ommasi uchun moʻljallanadi, ularni yangi … Читать далее
TARIX FALSAFASI — tarixni falsafiy sharxlash va baholash. «Tarix falsafasi» atamasi antik davr falsafasi va tarixnavisligida namoyon boʻlsada, uni fanga M. F. Volter kiritgan deb hisoblanadi. Tarix falsafasining quyidagi yoʻnalishlari bor: teologik (ilohiyot) T. f. — xudoning irodasini tarixni harakatga keltiruvchi kuch deb qisoblaydi; metafizik Tarix falsafasi — hech qanday chegaralar va doiralar bilan cheklanmaydigan, … Читать далее
USTOD QULMUHAMMAD UDIY (15-a.) — sozanda (ud, gʻijjak, qoʻbiz), shoir va bastakor, Navoiy «Majolis unnafois» asarida Ustod Qulmuhammad Udiyning sozandalik sanʼatiga yuqori baho bergan. Boshqa manbalarda «Peshravi Udiy», «Amali Udiy», «Savti Udiy» kabi asarlariga doyr maʼlumotlar mavjud. Пост Навигацияси
OʻZBEKISTON QOʻGʻIRCHOQ TEATRI, Respublika qoʻgʻirchoq teatri — respublika maqomidagi yetakchi davlat qoʻgʻirchoq teatri. Rasman oʻz faoliyatini 1939 yil noyabr oyidan boshlagan. Ungacha Xalq qoʻgʻirchoqbozi Poʻlatjon Doniyorov rahbarligida kichik truppa tashkil topgan. 1937-yil Poʻlatjon Doniyorov, Tillaxon Matyoqubov, Gʻafurjon Mirzarahimov va Mirzakarim Gʻafurov kabi qoʻqonlik qoʻgʻirchoqbozlar bilan hamkorlikda S. Abdullaning «Saltanat» pyesasini sahnalashtirib, Moskvada oʻtgan oʻzbek sanʼati … Читать далее