PANJA QANOTLI BALIQLAR (Crossopterygii yoki Crossopterygiomorpha) — balikdar infra sinfi (baʼzan kenja sinfi yoki katta turkumi). Ilk devondan maʼlum, boʻr davri oxi-riga kelib deyarli qirilib ketgan. Oʻrta devonda Panja qanotli baliqlardan dastlabki quruqlikda yashovchi umurtqalilar kelib chiqqan. Uz. 7 sm dan 5 m gacha. Bosh qutisi toʻliq suyaklangan, yuqori jagʻi bosh qutisi bilan bogʻlangan. Tishlari … Читать далее
MAPUTU (1976-y. gacha Lorensu-Markish) — Mozambik poytaxti. Maputu viloyatining maʼmuriy markazi. Mamlakatning jan. qismida, Hind okeanining Delagoa buxtasi sohilida joylashgan. Iqlimi tropik, passatli iqlim. Yillik yogʻin oʻrtacha 780 mm. Yanv. ning oʻrtacha t-rasi 25,5°, iyulniki 18,2°. Aholisi 989 ming kishi (1997). Hind okeani sohilidagi yirik port (yillik yuk ortib-tushirish 10 mln. t). Afrikani aylanib oʻtiladigan … Читать далее
PORT-LUI — Mavrikii davlati poy-taxti. Mavrikiy o. ning shim.gʻarbiy qismida. Port-Lui okrugining maʼmuriy markazi. Iqlimi tropik, oʻrtacha t-ra fev. da 26°, avg. da 19°. Yillik yogʻin 2000 mm. Aholisi 128 ming kishi (2000). P.-L. — mamlakatning siyosiy, iqtisodiy va madaniy markazi. hind okeani sohilidagi port. Shosse yoʻllar tuguni. Neftni qayta ishlovchi, oʻgʻitlar ishlab chiqaruvchi z-dlar, … Читать далее
MIN — oʻrta asrdagi Xitoyda imperatorlar sulolasi (1368— 1644). Moʻgʻullarning Yuan sulolasi agʻdarilishi natijasida Chju Yuanʼchjan tomonidan asos solingan. 15-a. boshida bosqinchilik siyosati olib borgan. 1407-y. Xitoy qoʻshinlari Vyetnamni bosib olgan. Jan. dengizlar va Hind okeani mintaqalari tomon Chjen Xe qoʻmondonligi ostida 7 ta dengiz ekspeditsiyasi joʻnatilgan. Portugaliyaliklarning Xitoyda oʻrnashib olishga urinishlari munosabati bilan Min … Читать далее
KOJIKODE, Kalikut — Hindistonning jan. qismidagi shahar, Kerala shtatida. Aholisi 450 ming kishidan ziyod (1990-y. lar oʻrtalari). Arabiston dengizining Malabor sohilidagi port, tropik q. x. mahsulotlari eksport qilinadi. Taxta tilish va yogʻochsozlik sanoati korxonalari bor. Oʻsimlik moyi, parfyumeriya, sellyuloza ishlab chiqariladi. Baliqovlanadi. 16 — 17-a. larda hunarmandchilik usulida mitkal (kaliko) toʻqish bilan mashhur boʻlgan (shahar … Читать далее
MARJON DENGIZI — Tinch okeandagi yarim yopiq dengiz. Avstraliyaning shim.-sharqiy qirgʻogʻi, Yangi Gvineya, Yangi Kaledoniya o. lari oraligʻida, shim.gʻarbda Torres boʻgʻozi orqali Hind okeani bilan tutashgan. Mayd. 4068 ming km2. Oʻrtacha chuq. 2394 m, eng chuqur joyi 9174 m. Dengizda marjon riflari (jumladan, Katta Toʻsiq rifi) va orol koʻp. Kema yurishi juda xavfli. Tubining relyefi … Читать далее
MOGADISHO (mahalliy nomi Xamar) — Somali poytaxti. Benadir viloyatining maʼmuriy markazi. Hind okeani sohilida joylashgan. Aholisi 900 ming kishi (1996). Iklimi subekvatorial iqlim, yanv. ning oʻrtacha t-rasi 28°, iyulniki 26°. Yillik yogʻin 400 mm dan ziyod. Mamlakatning asosiy porti (chetdan sanoat xom ashyolari, mashina, jihozlar, oziq-ovqat mahsulotlari keltiriladi). Aeroporti xalq,-aro ahamiyatga ega. Avtomobil yoʻllari tuguni. … Читать далее
IDRISIY, al-Idrisiy Abu Abdulloh Muhammad ibn Muhammad [1100 — Seuta (Sibta), Marokash — 1165 yoki 1161, Sitsiliya o. ] — arab geografi va sayyohi. Ispani-yadagi arab xalifaligining poytaxti Qurtuba (Kordova) sh. da tahsil olgan. Portugaliya, Fransiya, Angliya va Kichik Osiyo ya. o. ga sayohat qilgan. I. Yevropada eng mashhur sayyoh hisoblangan. Taxm. 1138-y. Sitsiliyaning Palermo … Читать далее
KOLOMBO (singal tilida Kalambu) — Shri Lanka Respublikasining amaldagi poytaxti, Shri Lanka o. ning gʻarbiy sohilida, Kelani daryosining kuyilish joyida. Iqlimi subekvatorial, mussonli nam iqlim. Oʻrtacha yillik yogʻin 2400 mm, eng koʻp yogʻin yoz oylariga toʻgʻri keladi. Yil davomida havo t-rasi kam oʻzgaradi, 27° atrofida saqlanadi. Aholisi qariyb 2 mln. kishi (1990-y. lar oʻrtalari). Kolombo … Читать далее
ENDEMIKLAR, endemlar (yun. — mahalliy) — tarqalishi nisbatan kichik geografik hudud bilan cheklangan hayvonlar va oʻsimliklar oilalari, urugʻlari, turlari yoki boshqa taksonlari. Endemiklar — biron flora yoki faunaning oʻziga xos tarkibiy qismi. Endemizmning rivojlanishi geografik chegaralanish, iqlim va edafik (tuproq) sharoitlari, biologik omillar (parazitlik, konkurensiya va boshqalar) bilan bogʻliq. Tur endemizmi juda cheklangan boʻlishi mumkin. … Читать далее