SNELL (Snell) Jorj Deyvis (1903. 19.12) — amerikalik biolog va immunogenetik. Dartmut kolleji va Garvard untida oʻqigan. Garvard un-ti, Dartmut kolleji, Texase, SentLuisdagi Vashington un-ti, BarXarbordagi Jekson lab. da ishlagan. Ilmiy faoliyati sut emizuvchilar irsiyati, koʻchirib oʻtkazish (transplantatsiya)ning irsiy qonuniyatlariga oid. Snell hujayra sirtida joylashgan va immun reaksiyalarning boshk. aradigan genetik strukturalarni kashf etgan. Nobel mukofoti laureati (1980 , B. Benaserraf va J. Dosse bilan hamkorlikda).
COAT — 1) xalqaro birliklar tizimiga kirmaydigan vaqt oʻlchov birligi, qiymati 60 minut yoki 3600 sekundga teng vaqt oraligʻi (q. Vakt);
2) vaqtni oʻlchash uchun ishlatiladigan asbob. Odamlar vaqtni oʻlchash bilan qadimdan shugʻullanib kelishgan. Ular Quyosh, Oy harakati va b. hodisalarning muayyan vaqtlarda takrorlanib turishini sezganlar va ulardan vaqtni oʻlchashda foydalanganlar. Yerning oʻz oʻqi atrofida aylanishi — sutka, Yerning Quyosh atrofida aylanishi — yil vaqtni oʻlchashda asosiy mezon boʻladi. Yunon astronomi K. Ptolemey (mil. av. 2-a.) sutkani soat, minut va sekundlarga boʻlgan (q. Kalendar). Vaqtni juda aniq oʻlchash uchun maxsus astronomik kuzatishlar oʻtkazilgan. Dastlab, quyosh soati, keyinchalik eye soati, oʻrta asrlarga kelib, qum soati paydo boʻldi. 15-a. 1-yarmida Ulugʻbek Samarqandsa bal. 50 m li quyosh soati yasagan (hozir saqlanmagan). Qum soati fotografiya, tibbiyot va b. sohalarda hozir ham ishlatiladi. Ilgari Oʻrta Osiyoda ham quyosh, suv va qum Snell idan foydalanilgan.
Mexanik Snelllar haqidagi maʼlumotlar yunon qoʻlyozmalarida (mil. av. 6-a.) uchraydi. 936-y. monax Gerbert, keyinchalik pop Silvestr II zangli mexanik soat yasashgan. G. Galiley 1640-y. S. da mayatnik ishlatishni taklif qilgan (lekin mayatnikli Snellni oʻzi yaratishga ulgurmagan, oʻgʻli Visensio 1649-y. yasagan). Golland olimi X. Gyuygens ham 1657-y. da mayatnikli soat yasadi va mayatnik tebranishining matematik nazariyasini ishlab chiqdi. Dastlabki choʻntak Snell 16-a. da ixtiro qilindi. X. Gyuygens choʻntak soatiga balansir spiral tizimini (hoz. Snellning asosiy mexanizmini) kiritdi va Snellning aniq yurishi ancha yaxshilandi. I. P. Kulibin 18-a. datovuqtuxumidek keladigan murakkab mexanizmli mexanik Snell yasadi. U xar chorak soatda zang uradi. Rossiyada birinchi zangli soat 1404-y. Moskvada Blagoveshchensk sobori yakiniga oʻrnatilgan. Uni vizantiyalik monax Lazar Serbii yasagan.
19-a. da qoʻl S. paydo boʻldi; bunday Snell choʻntak Sdan farq qilmaydi; ularda qoʻshimcha qismlar, mas, kalendar koʻrsatkichi, sekundomer, oʻz-oʻzidan burash mexanizmi va b. boʻlishi mumkin. Dastlabki elektr S. Rossiyada 1840-y. yasaldi. 20-a. da elektrmexanik, elektronkvars, molekulyar, atom S. lari yaratildi. Toshkentda 1947-y. kurilgan Toshkent kuranti minorasiga 4 siferblatli zangli elektr Snell oʻrnatilgan.
Vazifasiga koʻra, Snellni shartli ravishda maishiy va maxsus xillarga boʻlish mumkin. Maishiy Snell lar: ayollar va erkaklar qoʻl soati, choʻntak S, qoʻngʻiroqli Snell (budilnik), stol S, osma S, polga qoʻyiladigan S. Maxsus Snell lar: shaxmat S, sekundomer, xronoskop va b. Energiya manbaiga kura, atom, kvars, mexanik, molekulyar va elektr; tebranish tizimi boʻyicha mayatnikli, balansirli va kamertonli xillarga boʻlinadi.
Mexanik Snellning asosiy mexanizmlari: dvigatel (prujina), uzatuvchi mexanizm (angrenaj), yurgizish (boʻshatish) mexanizmi, rostlagich, prujinani burash, mil (strelka)ni toʻgʻrilash va mil mexanizmi. Dvigatelining energiyasi tishli uzatmalar orqali rostlagichga keladi. Rostlagich tebranishlarni soʻndirmay turadi. Mayatnik va balansir bir tekis tebranish hosil qiladi (yurgizish mexanizmi va tishli uzatmalar orqali millarni aylantiradi). Snellning barcha qismlari yuqori sifatli poʻlatdan yasaladi, yokug toshlar Snellda podshipnik vazifasini bajaradi. Snellning koʻplari 16—17 toshli, baʼzilari 23, 29 toshli boʻladi. Snell maxsus moylar bilan moylanadi (yana q. Atom soati, Kvars soati).