MAʼNAVIYAT — inson ruhiy va aqliy olamini ifodalovchi tushuncha. U kishilarning falsafiy, huquqiy, ilmiy, badiiy, axloqiy, diniy tasavvurlarini oʻz ichiga oladi. Maʼnaviyat atamasining asosida «maʼno» soʻzi yotadi. Maʼlumki, insonning tashqi va ichki olami mavjud. Tashqi olamiga uning boʻybasti, koʻrinishi, kiyinishi, xatti-harakati va b. kiradi. Ichki olami esa uning yashashdan maqsadi, fikr yuritishi, orzu-istaklari, intilishlari, his-tuygʻularini … Читать далее
MUVOZANAT ORGANLARI — odam va koʻpchilik xayvonlarda gavda holatining fazoda oʻzgarishi, Yerning tortish kuchi va tezlanishining organizmga taʼsirini qabul qiladigan organlar. Umurtqasiz hayvonlar (bir hujayralilar, plastinkasimonlar, gʻovaktanlilardan boshqa) Muvozanat organlari statotsistlar, yaʼni eshitish pufakchalaridan iborat. Statotsistlar ichida otolitlar deb ataladigan eshitish toshchalari boʻladi. Statotsistlar tuzilishi va tanada joylanishi bilan bir-biridan farq qiladi. Mas, ssifomeduzalar va … Читать далее
MUALLAQ TOSH — Aqso masjidi yaqinidagi Qubbat as-Saxra masjidi ichidagi tosh. Quddus sh. da. Ushbu Muallaq toshning saxdi taxm. 7—8 kv. metr keladi. Uning pastki qismida 2 kishi sigʻadigan gʻorcha bor. Fop ichiga kirilsa 7 kishi sigʻadigan joy boʻlib, u yerga joynamoz toʻshab qoʻyilgan, kirgan odam ikki rakaat namoz oʻqib chiqadi. Ushbu tosh atrofi 1 … Читать далее
MOEM (Maughem) Uilyam Somerset (1874.25.1, Parij – 1965.16.12, SenJankap-Ferra, Fransiya) — ingliz yozuvchisi. Fransiyadagi Britaniya elchixonasida xizmat qilgan. Geydelberg untida, keyin Londondagi tibbiyot intida tahsil koʻrgan. M. ning shu yillarda kechirgan hayoti materiallari asosida yozilgan «Lambetlik Liza» (1897) romani mashhur. Shundan keyin Moem vrachlik ixtisosidan voz kechib, yozuvchilik bilan shugʻullangan. U asosan Fransiyaning jan. Tomonlarida … Читать далее
MUSIKA UQUVI — insonning musiqa asaridagi tovushlar (balandpastlik, metr, ritm, tembr xususiyatlari) ni eshita bilish, ularning izchillik mazmunini tushunib ovoz yoki biror cholgʻuda ijro eta olish qobiliyati. Musika uquvining asosiy ikki pogonasini ajratib koʻrsatish mumkin. Musiqiy fiziologiya nuqtayi nazaridan Musika uquvi bu tovushlarni eshita olish apparatidir. U keng diapazoni hamda tovushlarning oʻzgaruviga oʻta sezgirligi bilan … Читать далее
MUNOZARA — 1) bahs, fikrlar tortishuvi; 2) mumtoz adabiyotda keng Tapkalgan janr. Fikrlar kurashi shaklida yozilgan badiiy asar. M. da turli narsa, xrdisa, tushuncha, xrlat va b. konfliktga kirishadi. Obrazlar koʻpincha ramziy mohiyat kasb etib, munozara qiladilar. Baʼzan Munozarada maktov (pane-gerik) qism ham boʻladi. Unda mazkur asarni yozishga turtki bergan odam mak,taladi. Ammo bu xamma … Читать далее
MIKROSKOP, zarrabin (mikro… va yun. skopeo — qarayman) — mikrozarralarni, koʻzga koʻrinmaydigan juda mayda narsalarni kattalashtirib kursatadigan optik asbob. M. ning kattalashtirishi difraksion hodisalar (q. Difraksiya) tufayli cheklangan; u atigi 1500—2000-martani tashkil qiladi. Odam koʻzi 250 mm uzoqlikdagi zarralar urtasidagi masofani 0,08 mm gacha aniklikda farq qila oladi (bu raqam koʻpchilik odamlarda 0,20 mm ni … Читать далее
MIKOLOGIYA (yun. mykes — zamburugʻ va…logiya) — botanikanmj bir boʻlimi. Zamburugʻlarnint morfologiya, sistematika, biologiya, fiziologiya, biokimyo, ekologiya, geogr., filogeni-yasi, shuningdek, ularning tabiatda va odam hayotidagi axamiyatini oʻrganadi. Mikologiya fitopatologiya (oʻsimliklardagi kasalliklarning koʻpini fitopatogen zamburugʻlar qoʻzgʻatadi), tibbiyot, veterinariya (koʻp parazit zamburugʻlar odam va hayvonlarda turli kasalliklar, mas, dermatomikozlar, mikotoksikozlarni qoʻzgʻatadi) va b. bilan bogʻliq. Zamburugʻlar haqidagi … Читать далее
MONOTSITLAR (mono… va yun. kytos — hujayra) — donasiz leykotsitlar (agranulotsitlar)ning bir turi. Koʻmikning boshlangʻich oʻzak hujayralaridan hosil boʻladi. Monotsitlar periferik qon tarkibidagi eng katta hujayra, uning hajmi 12—20 mkm. Yadrosi protoplazmaga nisbatan katta, ovalsimon, koʻpincha «taqa» koʻrinishida, rangi (neytrofil leykotsitlar va limfotsit larnikiga nisbatan) ochroq; proto-plazmasi leykotsitlarning zangori, och koʻk rangiga qaraganda och. Protoplazmada … Читать далее
MONARX (yun. monarchos) — davlatning yakka hukmdori. Odatda, hokimi-yat unga meros boʻlib oʻtadi. Barcha monarxlik mamlakatlarida Monarx qonun boʻyicha daxlsiz odam va u har qanday masʼuliyatdan ozod hisoblanadi. Turli mamlakatlarda Monarx turlicha: Buyuk Britaniya, Ispaniya, Daniya, Shvetsiya, Belgiyada — qirol, Malayziya, Bruney, Ummonda — sulton, Quvayt, BAAda — amir, Lyuksemburgda — buyuk gersog, Lixtenshteyn da … Читать далее