MIRALI, Mirali Sher — turkman xalq ijodidagi turkum afsona, satirik ertak va latifalarning bosh qahramoni. Mazkur ertak va latifalarda Navoiy tarjimayi holi aynan emas, balki uning hayoti va faoliyatidagi ayrim voqealargina badiiy boʻyoklarda ifoda etilgan. Mirali (Alisher Navoiy), Sulton Suyun (Husayn Boyqaro) va shoh vazirlari ishtirokida ertak va latifalar turkumida voqea mazmuni aqliy tortishuv asosiga … Читать далее
OʻRTA OSIYODA MILLIYHUDUDIY ChEGARALANISH — mustabid sovet rejimi tomonidan Turkyston xalqlarining «milliy davlatlarini tashkil qilish» niqobi ostida ularni ajratib tashlash maqsadida amalga oshirilgan siyosiy tadbir (1924—25). Turkiston mintaqasi azaldan turkiy xalqlarning yagona maskani va umumiy vatani boʻlgan. 1918—24 yillarda mavjud boʻlgan Turkiston ASSR, BXSR, XXSRning tub xalqlari asrlar davomida turmush tarzi va anʼanalari jihatidan bir-birlariga … Читать далее
«ESHVOY» — Xorazm doston noma (kuy)lari asosida yaratilgan kuy va ashulalar nomi. 18-asrda yashagan mashhur shovotlik Eshvoy baxshi nomiga nisbatan berilgan: «Eshvoy»ning dastlabki namunasi — «Doston Eshvoy»ni baxshining oʻzi yaratgan. «Eshvoy» yoʻllari Xorazm maqomlaridagm Iroq Naqshlariga hamohang boʻlib, ular oʻzbek hamda turkman va qoraqalpoq xalqlari orasida ommalashgan: mas, Eshvoy baxshining shogirdi Suyav baxshi yaratgan «Turkman … Читать далее
XOʻJAND (193691-y. larda Leninobod) — shahar, Tojikiston Respublikasi Sugʻd viloyati markazi. Fargʻona vodiysining gʻarbiy qismida, Turkiston tizmasi bilan Moʻgʻultogʻ oʻrtasida, Sirdaryo boʻyida joylashgan. T. y. stansiyasi. Dushanba sh. gacha 341 km. Aeroport bor. Aholisi 147 ming kishidan ziyod (2001), asosan, tojiklar va oʻzbeklar, shuningdek, rus, tatar, ukrain, koreys, afgʻon, nemis, qirgʻiz, turkman va b. millat … Читать далее
KOMIL XORAZMIY (taxallusi; asl ismi Paqlavon Muhammadniyoz Abdulla Oxund oʻgʻli) (1825 — Xiva — 1899) — oʻzbek shoiri, xattot, musiqashunos, tarjimon va davlat arbobi. Jahon madaniyatining Xorazmdagi ilk targʻibotchilaridan biri. Xiva madrasasida oʻqigan. Arab va fors tillarini mukammal bilgan. Sharq adabiyoti namoyandalari ijodini, mumtoz musiqani, xattotlik sirlarini qunt bilan oʻrgangan. 25—30 yoshlarida shoir sifatida tanilgan. … Читать далее
TAXIATOSH — Qoraqalpogʻiston Respublikasidagi shahar. 1953-y. Bosh Turkman kanali quruvchilari ishchi posyolkasi sifatida vujudga kelgan. Amudaryoning chap sohilida, muhim transport yoʻllari yoqasida joylashgan. Aholisi 50,9 ming kishi (2004). Taxiatosh stansiyasi. Nukusdan 16 km uzoqlikda. Shaharning shim. va jan. qismlarida qad. sugʻorish kanallarining oʻzanlari saklangan. T. Qoraqalpogʻistonning energetika sanoati markazi. Shahar issiqlik elektr styasi Oʻrta Osiyo … Читать далее
ERSARI — yirik turkman qabilalaridan biri. Ersarining kelib chiqishi haqida maʼlumotlar juda oz. Manbalarga koʻra, Ersari qabilasi 14-asrda paydo boʻlgan. Rivoyatlarga qaraganda, qabila Ersari boy nomiga qoʻyilgan. Abulgʻoziy Bahodirxon maʼlumoticha, Ersarilar 16—17-asrlarda salor qabilasi tarkibida Bolxon togʻlari yaqinida va Uzboyda yashaganlar. 17-asrning 1-yarmida Ersari larning katta bir qismi Xorazmga kelib oʻrnashgan. 17-asrning 70-y. larida Xorazmdagi … Читать далее
EFTALIYLAR, eftalitlar, eftallar, xaytallar, abdallar, yeda — Urta Osiyoning shim. sharqidan Movarounnahrning ichki viloyatlariga kirib, mil. 5-asrda davlat barpo etgan qabila ittifoqi. E. Oʻrta Osiyo, Hindiston, Afgʻoniston, Eron va Sharqiy Turkiston tarixida muhim rol oʻynagan. Eftaliylarning ilk ajdodlari hunlarlsh boʻlishi taxmin etiladi. Mil. av. 7-asrda Xitoyning shim. gʻarbi (Xesi)da yashovchi mallasoch, koʻzi koʻk hunlarning bir … Читать далее
YoSh XIVALIKLAR — Xiva xonligida jadidlar tashkil qilgan partiya (firqa) (1914—21). Oʻz safida milliy ziyolilar, hunarmand, dehqon, savdogarlar, islom ulamolari va ayrim davlat amaldorlarini birlashtirgan. 1914-y. avg. da Yosh xivaliklar partiyasiga Polvonniyoz hoji Yusupov asos soldi. Jumaniyoz Boboniyozov, Bobojon Yoqubov, Jumaniyoz Sultonmurodov, Nazir Sholikorov, Sultonqori Jumaniyozov, Xudoybergan Devonov, Husaynbek devonbegi Matmurodov, Muhammadyorxoʻja Abdullayev partiyaning faollari … Читать далее
OʻRTA OSIYO QOʻZGʻOLONI (1916) , mardikorlar qoʻzgʻoloni — 1-jahon urushi davri (1914—18)da Rossiya podsho hukumatining mustamlakachilik siyosatiga qarshi Oʻrta Osiyo xalqlarining chiqishlari. Oʻrta Osiyo Qoʻzgʻoloni aslida oʻlkada tobora kuchayib borayotgan ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy qarama-qarshiliklar mahsuli boʻlib, uning boshlanishi uchun Nikolay II ning 1916 yil 25-iyundagi mardikorlikka olish haqidagi farmoni bahona boʻlgan. Bu farmon ijtimoiy-iqtisodiy tomondan … Читать далее