Marsel Prust

Андре МОРУА

(1885–1967)

МАРСЕЛЬ ПРУСТ

Рус тилидан
Олим ОТАХОН
таржимаси

“ҲАЁТ ИСМЛАР ДАВРИДАН
БОШЛАНАЖАК”

Андре Моруанинг асарларини ўқиган одам борки, сўз санъатининг қудрати, унинг сеҳр-жодуси, камалакдек товланувчи жилолари, ижодга хос ногаҳоний содир бўлиб турувчи ҳодисалари, ижодий лабораторияда юз берувчи махфий, ҳатто санъаткорнинг ўзи учун кутилмаган ва номаълум синоатларни, улар заминидаги ҳикматни ёш авлодга ҳикоя қилиб беришларини, бу назокатли ва серқирра ижодкорнинг асарларини ўқишни маслаҳат кўришларини жуда-жуда истаган бўлардим. Айниқса, Бальзак, Гюго, Жорж Санд, Вольтер, Марсель Пруст каби дунё адабиётини “забардаст елкаларига олган” даҳо ижодкорлар ҳаёти ва ижоди қаламга олинган, романлаштирилган биографиялари ҳақиқий адабиёт қандай бўлиши кераклигини тушуниб олишларига ёрдам берган бўларди. Бу эса ижодкорнинг истиқбол йўлларини ёритувчи машъал вазифасини бажаради.
Аслида, Андре Моруа “Муҳаббатнинг ёлғонлиги” (1928), “Оила давраси” (1932) каби психологик романлари, “Хотиралар” китоби (1970 йилда нашр этилган) билан ўқувчилар тилига тушган. Аммо унинг номини барибир бадиий асар қаторига қўйилувчи, Шелли, Байрон, Бальзак, Тургенев, Жорж Санд, Гюго, ҳақидаги бадиалари танитди. Хусусан, эътиборингизга ҳавола этилаётган Марсель Пруст ҳақидаги бадиаси ҳам унинг ана шу сирадаги асарларидан.
ХХ аср модернизми дарғаларидан саналган Марсель Пруст фалсафаси, маълум маънода, “чинакам ҳаёт реал ҳаёт ортига яширинган санъат дунёсидагина мавжуд бўлади”, деган қарашга таянади. Унингча, “Ягона ва ҳақиқий ҳаёт – адабиётдир”. Адибнинг “Йўқотилган вақтни излаб” эпопеяси “Сванлар тарафида”, “Гулдек юз очган қизлар соясида”, “Германтлар томон”, “Содом ва Гоморра”, “Асира”, “Қочоқ қиз”, “Қўлга киритилган вақт” туркум романларидан иборат. Дунё адабиётшунослигида Пруст ижодига оид кўплаб тадқиқотлар амалга оширилган. Афсуски, бизда Пруст номи тор доирадаги адабиётшунослар орасидагина тилга олинади. Пруст ижодини ўрганиш, романларини она тилимизга таржима қилиш учун мазкур бадиа туртки берса, ажабмас.
Андре Моруа ўз бадиасида Прустдан “Ҳаёт исмлар давридан бошланади” деган ғалати иқтибос келтиради. Пруст вақтни исмлар орқали англашга ҳаракат қилади. Биз эса, янги бир адабий янгиланишни Пруст номи орқали тутишга уринамиз.

Таржимондан