SAFO
(Yunoniston, milodgacha VII asrning 2-yarmi)
Aziz ona! Bu dastgoh
Charchatar borgan sari
Toʻqiy desam yoʻq mador.
Dilda anduh ila oh,
Nozik sarv daraxtlari,
Zoriqqan koʻzlar bedor.
Onono KOMATI
(Yaponiya, IX asr)
Nigohlardan yashirin, chetda
soʻlimoqda qorongʻulikda
choʻkayotib gʻamgin dunyoga
bir lahzalik sevgi gullari
beqaror qalbingda…
Oy chiqmagan kechalar
seni kutdim behuda,
koʻzlarimni yummadim –
koʻksimda orzular gulxani
gurillaydi, yonar yuragim…
LI SIN-ChJAO
(Xitoy, 1084–1151)
BANAN PALMASI
Kimdir ekib ketgan bu palma
Derazamning ortida oʻsar
Yillar oʻtgan sayin baravj.
Hovlini
Quyuq soya qoplamish butkul.
Yolgʻizdirman, gʻamgin, benavo,
Qimirlagim kelmas oʻrnimdan.
Yomgʻir devor ortida bedor
Taqillatib oʻtadi uch bor.
Tomchilar ortidan tomchilar
Yuragimga kiradi sizib.
Bu gʻuluvni koʻtarmaklikka,
Tinglamakka yetarmi bardosh.
Ayriliqda eng olis tunni
Qisqartirib bilmadim yolgʻiz…
Oygul SUYUNDIQOVA tarjimalari
Lesya UKRAINKA
(Ukraina, 1871–1913)
MARVARID YOSHLAR
Oh, oʻlkam… bepoyon dalalar yurti.
Nechun hamma yoqqa choʻkmish sukunat?
Nechun guldurakni kutganday xuddi
Mungʻaygan oʻrmonda chirqirab faqat
Qushlar jim boʻladi… tuman hukmron?
Holimiz yomon!
Sen qayda, ey koʻkning yulduzi – hurlik,
Osmoningdan pastga tushmaysan nechun?
Erkni nonday kutib bizning yer shoʻrlik
Qiynaldi… va hamon quyuqlashib tun
Haqiqat-la yakkash riyo qilar jang,
Ahvolimiz tang!..
Butun xalq, oilam, onam va inim
Zanjirda ingraydi suyagi qaqshab.
Ukrainam tani tilim va tilim,
Yalligʻlab yonadi olovga oʻxshab.
Zanjirni uzishga madad berar kim?
Bilmayman, tangrim!..
Tokay shunday boʻlur, yo kular taqdir?
Bu zaif qoʻllarga ming va ming laʼnat!
Nega qabr ichra tugʻildik axir,
Nahot qullik bordir qismatda faqat?
Gar shunday boʻlsa biz oʻlmakka hozir…
Naqadar ogʻir!..
Solomeya NERIS
(Litva, 1904–1945)
MENING OʻLKAM
Kahraboning oltin tomchisimon
Toza, noyob mening kichkina oʻlkam.
Qoʻshiqday jarangli, shodlikday ravon,
Yarqirab kundan-kun yashnaydi koʻrkam.
Sen oltin shuʼlalar sochgan kahrabo,
Ey Boltiq goʻzali, ozod Vatanim.
Litvam, aziz noming yuragimga jo,
Sen quyosh singari qoʻlga tutganim.
Dunyo xalqlarining dengiziga sen
Quyulding jarangli yangi tor kabi.
Qudrat-la yangragan qoʻshigʻingdan men
Ovozingdan tanib olaman seni!
Zulfiya tarjimalari
Anna AXMATOVA
(Rossiya, 1889–1966)
POYIMDA TANTI KUZ…
1
Poyimda tanti kuz! Ajib nahorni
Atay zoriqtirib olib kelishdi.
Ortga qayta olmas oʻn besh bahorni
Yerdan koʻtarolmay armonim joʻshdi.
Men unga shu qadar zoriqib boqdim,
Borligʻim qamradi ardoqli xotir.
Kuzning qalamida olovli oqdi,
Hech kimga aytilmas eng qadimiy sir.
2
Quyoshli xotira soʻnayotir jim,
Maysalar sargʻish.
Qish-qirovli kunlar ushlaydi qoʻlim,
Goʻyo sovuq tush.
Toʻlib-toshib oqqan suvlar qaydadir,
Muzlik bepoyon.
Moʻjizalar qaytmas, dardlarim ogʻir,
Oʻylar beomon.
Daraxtlarning boshi osmonda, shamol
Kuylaydi soʻlim.
Umr yoʻldoshingiz emasman, malol
Kelmasin, jonim…
Quyoshli xotira soʻlmoqda, nechun
Zim-ziyo olam?
O, balki!… Kelishga ulgurar bu tun
Ayozli qish ham.
3
Soz chaladi bola, soz chalar,
Qizcha guldan oʻrar gulchambar.
Ikki yoʻl bor kesishgan dilbar
Oʻrmon qadar, dalalar qadar.
Yodga tushar olis muhabbat,
Qayta yonmas olov va hayrat.
Yoshlik oʻtdi, soʻndi harorat,
Faqat oʻchay demas xotirot.
Isinayin shu oʻtda bir pas
Izn bering, sovuq yedim… O!..
Tilasam ham, kutsam ham kelmas
Ovozlari qanotli xudo.
“TOSHKENT DAFTARI” turkumidan
ARMON BOʻLARMIDI
1
Armon boʻlarmidi behi gullashi,
Behi iforini bilmasdan oʻtsam,
Agar tilingizda soʻzlar jarangin
Tinglamay, suhbatlar qurmasdan ketsam.
Togʻlardan shaharga inadi tuman,
Tuproqli Beshogʻoch oralab karvon
Oʻtayotir nurday, shamolday, selday…
2
Bu bir koʻhna shahar – ona yer kabi,
Tuprogʻi soz, neki eksang, bitgusi.
Quchoq yetmas baxmal dalalar qalbi
Lolalar kuyiga singib ketgusi.
GULLAYOTGAN TOSHKENT
Aytib boʻlmas kuchning azmi, amri-la
Shahar birdaniga nurlanib ketdi,
Har bitta hovliga sevinch, sabr ila
Eng oppoq, eng yengil xayollar yetdi.
Yurakda bir ajib nafasli ohang,
Uygʻondi bu olam xushsurat, dilbar.
Anhorlar tubida osmon rang-barang,
Tuygʻular toʻliqdi, dilda yoʻq kadar.
Xotiralar oʻchmas, tiniq yonarlar
Olis yulduzlardan tong chogʻi hayrat.
Sochlari tun kabi tolim onalar
Qoʻllarida gullay boshlaydi hayot.
* * *
Oʻzing vatanlarga vatan – Osiyo!
Azim makondirsan togʻli, sahroli.
Qiyoslab boʻlmaydi havolaringni –
Koʻk qadar moviyrang, otash, ziyoli.
Koʻz ilgʻamas olis afsungar yurtlar
Jilvalanib turar elas va elas.
Birma uzra charx urgan kaptarlar
Xitoy osmoniga toʻldirar havas.
Sukutlar zalvorli, oʻtlidan-oʻtli,
Sukutlar toʻlqinli, sirlidan-sirli.
Kumush sochlaringning qadimlarida
Yashnab, yosharadi yoshliging nurli.
Boshin qoʻyib qadim xoki poyingga
Qadam qoʻydi mutlaq eng yorugʻ era.
Hisordek kuylasa qay dil, viqorli
Hisorga aylanar, taʼbirga koʻra.
Sen koʻhna dunyoni har tongda qutlab,
Qarshilaysan, qoʻlda zaytun novdasi.
Jaranglab ketadi koʻhna tilingda
Haqiqat tovushi, tinchlik nafasi.
Marina SVETAYEVA
(Rossiya, 1892–1941)
* * *
Oqshom choʻkayotir ulkan shahrimga,
Mudrayotgan uydan chiqib ketaman.
Odamlar oʻylashar – ayolmi, qizmi,
Xayolim oʻgʻrisi – tunga yetaman.
Yoʻlimni supurar iyul shamoli,
Qaydadir kuy yangrar elas va elas.
Oh, tongga qadarlik bu mayin havo
Bagʻriga bosadi koʻksimni besas.
Koʻrinar qora tol, derazadan nur,
Baland minorlarning qoʻngʻiroqlari.
Qoʻlda gul, qushdan ham yengil qadamlar,
Ularga singiyman soya singari.
Tilla iplar kabi yonadi olov,
Yaproqlar hididan behushman, behush.
Kunduzgi tashvishlar, tinch qoʻying meni,
Doʻstlarim, tushuning, men tushman, bir tush…
QALB VA ISM
Davra olovlanar, bu oʻt taftidan
Isiyin demaydi, toʻlmaydi bagʻrim.
Koʻzimda yastanib yotadi kenglik,
Sen uni dengiz deb atagil, Tangrim!
Boshni aylantirib yuborar raqslar,
Meni tashlab ketay demas sogʻinchim,
Shu sogʻinchlar soldi qalbimga otash,
Ularga dengiz deb nom bergil, Tangrim!
Olov boʻlib kuylar afsungar davra,
Yoniqib chorlaydi, tortmas oyogʻim.
Yurak yoʻlga tushdi, yoʻl esa olis,
Yoʻlimga dengiz deb ism qoʻy, Tangrim!
Gertruda KOLMAR
(Germaniya, 1894–1943)
* * *
Bolalar doʻstlashar har bir yulduz-la,
Yashirib qoʻyishar quyoshni, uzoq
Yogʻayotgan achchiq yomgʻirdan his-la
Oʻtinishar – qoʻyib yubor deb tezroq.
Yulduzlardan turfa-turfa belbogʻlar,
Quyoshdan alvonrang tojni soʻradim.
Beshafqat ishq bilan soʻzlashgan chogʻlar
Yuragim zoriqib, erkni soʻradi.
Yulduzlar marvarid uzatdi ulkan,
Quyosh toj kiydirdi, koʻngil toʻlmadi –
Meni eshitmagan muhabbat ekan,
Uni ham yomgʻirday ushlab boʻlmadi…
Desanko MAKSIMOVICH
(Serbiya 1898–1993)
QUYOSH HAQIDA QOʻShIQ
Tun eriy boshlaydi oʻtinchlarimda,
Poyimda oqadi tonggi farogʻat.
Quyoshli oʻtloqda yam-yashil koʻkat
Titraydi shamolning oʻpichlaridan.
Ummonli xayoli oʻtli muhabbat,
Ruhimda gullaydi giyoh orzusi.
Qoʻrquv sololmaydi oʻlim qaygʻusi,
Goʻyo sen boʻlmasang toʻxtaydi hayot.
Oʻtloq bilan meni qurshaydi shitob
Yelib kelayotgan jangari tilsim.
Tubsiz qorongʻulik chulgʻaydi sim-sim.
Qirlarning ortiga choʻkkalar oftob.
Koʻnglimni xushlasa deysan yangi kun,
Oʻlim haq deysan-u, umid oʻlmaydi.
Hech oʻlging kelmaydi, oʻlging kelmaydi,
Yashaging kelmaydi nursiz va gʻamgin.
Oygul SUYUNDIQOVA tarjimalari
Xuana de IBARBURU
(Urugvay, 1895–1975)
NAFIS MOʻJIZALAR
Qoʻllarim… o, moʻjiza! Gullay boshladi butkul!
Oʻnta barmogʻimdan ham oʻsib chiqdi atirgul!
Gullay boshladi qoʻlim tegib otashin dudoq,
Sen oʻpgan qoʻl aylandi chaman gulzorga shu choq.
Moʻjiza xabarini yetkazay deb dafʼatan,
Chopa ketdim goh yigʻlab, goho kulib bu baxtdan.
Quvonaman, kulaman, koʻz yoshim – oqar daryo,
Qaranglar, o, moʻjiza! Atirga toʻldi havo!
Atrofdagi odamlar shivirlay boshlar shu kez:
– Oboraylik uyiga, aqldan ozmish shoʻrlik qiz.
Barmoqlari gʻunchalab, gulga aylanmish qoʻli,
Tavba, bechora qizni qaylarga boshlar yoʻli?!
Eh, bu sodda odamlar, moʻjizaga ishonmas,
Koʻz bilan koʻrsagina ishondik deb aytar, bas.
Ular oʻylarki, gullar oʻsar faqat dalada,
Donlar, boshoqlar faqat silkillanar gʻallada.
Har giyohning oʻrni bor, shakli, rangi, jilosi,
Qoʻlim gullasa, derlar: “Gullagani nimasi?!”
“Seviklim!” degan soʻzni tushunmaydi odamlar,
Ularga baxt bagʻishlar faqat araq, taomlar.
Ular meni tutmoqchi, zindonga tashlamoqchi,
Eshigimni tambalab, qoʻymoqchi yetti soqchi.
Ana, yetaklab keldi bir bahaybat itni ham,
Zora men gul, atirni, moʻjizani unutsam…
Men baribir kuylayman: qoʻllarim gullamoqda!
Barmoqlarim – atirgul! Ifor sochar qamoqda!
Ana burnin koʻtarib, mast boʻla boshladi it,
Atirgullar oʻsmoqda, toʻrt devordan oshdi hid!…
Akva LALUA
(Gana, 1904–1950)
XIZMATKOR AYOL
Tovusday bezanib, yarqirab tamom,
Patnischada olib keldi u taom.
Soʻng xushboʻy hidlarni taratib, yoyib,
Qovurma keltirdi – baliq, ajoyib!
Yana ketib, yana keltirdi besas,
Banandan sirqilgan shirin musallas.
Shunda… kim aytadi, kim bilar, qani,
Koʻzlari nima deb gapirganini?!
Nazokat JUMAMURODOVA tarjimalari
Gabriela MISTRAL
(Chili, 1889–1957)
***
Ichimda oʻldirdim uni beomon,
Chunki sevmagandim uni hech qachon.
U baland togʻlarning adl kaktusi,
Gullayotgan chogʻlar goʻzal ol tusli.
Ham oʻtli, ham quruq edi, begumon,
Na yangiday edi, na yosh, navqiron.
Oyogʻi ostida, oldi-ortida
Yotardi shu toshlar, osmon begʻubor.
Suvlarga suvlarning koʻzi, dardida
Engashib boqqanin koʻrmadim bir bor.
Yashillanib borgan maysa, oʻt-oʻlan
Qovjirab qolardi tushsa izlari.
Qaynoq nafasidan atrof dimiqqan,
Bugʻlanardi mayin qizil yuzlari.
Issiq-sovuqda ham nutqlari qattiq,
Surtib qoʻyilganday atay qoragʻat.
Odamlardan yiroq, koʻzlarga ortiq
Koʻrinmasdan erkin yursam der faqat.
Egilish neligin bilmadi aslo
Togʻ bagʻrida oʻsgan magʻrur gul chiroy.
Uning bilan turib yonma-yon asli
Egilib-egilib qoldim, hoynahoy…
Yoʻliqtirdim uni oʻlimga bir kun,
Oʻradim-chirmadim jon-jismim butkul.
Burgutday jon berdi otashin, gʻamgin,
Ayrildi rizqidan, yonib boʻldi kul.
Qanotlarin yoyib, engashdi asta,
Bir zumga toʻlgʻondi, shitobli, beun.
Qoʻllarimni ochsam, toʻkdi ohista
Oʻchib-oʻchmayotgan eng soʻnggi uchqun.
Opa – singillarim uni eslashsa,
Men kabi oʻylashmas, sogʻinib qolar.
Oʻtmish kukunlarin titib, izlashsa,
Vujudimdan bir-bir sugʻurib olar.
Ularga yuzlanib, aytaman: – Qarang,
Gʻorga tushib koʻring, soz tuprogʻidan
Shundayin olovrang sor burgut yasang,
Qoʻshib qoʻying chimdim qalb titrogʻidan.
Agar qoʻlingizdan bu yumush kelmas,
Demak, yodga olmang, unutsin yurak.
Men uni oʻzimda oʻldiroldim, bas,
Siz ham shunday qiling albatta, beshak!
Yelisaveta BAGRYANA
(Bolgariya, 1893–1991)
EVARA
Olis ajdodlarim portretlari,
Unvonlar kitobi avlodimda yoʻq.
Ular qoʻshigʻini bilmayman barin,
Oʻtgan yoʻllaridan yurmayman aniq.
Lekin tortib qoʻyar chakka sochimdan
Tomir-tomirlarda oʻynoq, qaynoq qon.
Meni yoʻqotadi butkul tinchimdan,
Muhabbat qaʼriga sudrar beomon.
Buvimning buvisi yoshgina ekan,
Ipak shohi yuzda, chiqarmay sasin
Yoʻlga tushmaganmi ajnabiy bilan
Ishqning tulporida yarim kechasi?!
Chaqmoq ot yollari, qop-qora xayol,
Yodlar Dunayboʻyi bogʻlari hamon!
Oshiqlar izini koʻchirgan shamol
Egri qilichlardan saqlagan omon.
Ehtimol, shu bois sevaman dala
Uzra yangrab ketsa oqqush xitobi.
Keng moviy qirgʻoqlar tovlanar palla
Qamchi havolansa, otlar shitobi…
Beiz ketamanmi yo aksi – ne tong!
Soʻnggi nafasimga qadar gulbogʻim,
Seni madh etaman, aziz onajon,
Qadimlardan qadim bulgʻor tuprogʻim.
Alfonsina STORNI
(Argentina, 1892–1938)
OROM ISTAGI
Enagam, tuhfa qil shudring roʻmolin,
yosh maysalar qoʻlin, gullar tishin oq.
yoygin yumshoq yoʻsin qanotini, tin
olay, choyshab kabi yozilsin tuproq.
Meni allalagin, enajonginam…
bosh tomonda shamlar shuʼlasini tuy.
qay yulduz turkumin tanlasang, shu dam
uni sal pastroqqa enkaytirib qoʻy.
Men yolgʻiz qolaman… yashillanar barg,
tebranadi qoʻllar, koʻkka koʻz solsang,
qushlar koʻtararlar qoʻndirmasdan gard,
uni unutsin deb… Oʻtinchim: yana
agar u qoʻqqisdan sim qoqib qolsa,
chiqib ketgan edi, deb qoʻygin, ena!…
SOVINAR BAGDASARYAN
(Armaniston, 1948)
* * *
Koʻngil qoʻyib oy nuriga biz
Qarshiladik tonggi ziyoni.
Hali bilmay ishq ne, nedir his
Unutgandik butun dunyoni.
Koʻkka boqib jimgina, uzoq
Toʻlqinlanib, gohida tinib
Labimizga koʻchardi titroq,
Pichirlardik: ‘‘Sevaman… yonib!…”
Oy nuriga tizilar satrim,
Uygʻonaman tonglarda yolgʻiz.
Yulduz sanab, tugaydi sabrim –
Yonimda yoʻq ul yorqin yulduz!
Zuhra ASQAROVA tarjimalari
Yugasya KALYADA
(Belorussiya, 1981)
Qor tanovul qildim,
Qor tanovul qildim tushimda;
Erib ketdi tomirimda u;
Koʻchaning olifta tuzlangan qorin,
Kirchikkan qorni derazadagi;
mandarintus qorni fonus qoshida;
chekka-chekkasidan balanddan-pastga;
yanvarning qaytadan ekilgan qorin
shovqin harakatin va ulovlarning;
qor, olovda qutlangan qorni,
iffatli – ipakning oy qirqimlari,
qor – yerga qoʻngan uchqur bir nigoh,
kimnidir kutgan umrbod.
Erigan, qumli, chekib tashlangan
Kiyev osmonidan pastga oʻrlagan,
quchoq ochgan menga pillapoyadan
qor tanovul qildim – daryoman edi.
Alyona YeLSOVA
(Komi, 1979)
* * *
Oyoq tovushimni eshitdingmi tunda
demakki yaproqlar toʻkilayapti,
ortiga qarashmas,
shamol olib ketgan ularni.
Tunda qara
yaproqlar yoritar olamni
ovozsiz yotgancha yurakda
shivirlashar senga men haqda.
Havoning avzoyi buzuqligida
olam qorayganda yomgʻirdan
safar qilar koʻkka yuragim.
Jannatni yoritgan kapalak –
yaproqlar.
Eshityapsanmi tunda oyoq tovushimni…
* * *
Quyoshli yomgʻirni chizib ber menga
u chetidan – bu chetigacha
quyosh-la limmo-lim yomgʻirni.
Qoʻy, mayli u menga
tikilsin yoqimli koʻzlari bilan
nedandir gʻamlanar koʻnglimiz.
Notanish yomgʻirning
suvratini solib ber menga,
mayli u yugursin derazalarda
jimisin soʻngra
va osmon toʻkilar koʻlmakka.
Harir bulutlarni oralab
sen ila ketyapmiz bolalik tomon.
Sposmanite MYAYLE
(Litva, 1965)
* * *
Uyga qaytib kelar
eng olis yoʻlni
izlab yoʻlga chiqdim
Suvratlar orqali bilaman
Shaharlik afsonalarni
Bir-biriga oʻxshash bayramlar
Oʻngiga aylangan tushlar
Joʻmraklarda oʻynagan suvlar
Nurli ayollar
Vaqt hech vaqt
Oʻzgartirmas qiyofasini
Tunning orqasidan
Oyoq qoʻyar kun
Hali topishim shart
Uyga olib qaytar eng uzun yoʻlni
Doris KAREVA
(Estoniya, 1958)
* * *
Dengiz yoqasidagi uy
esiga oladi har doim
qirgʻoqda toʻxtagan qayiqligini.
Vaqt va borliqni oralab,
oxiri yoʻq ummon tomonga
joʻnab ketadi qayiq.
Uning atrofida oqar yulduzlar,
ichida ichikar oʻchoq,
hech kim yoʻq oʻtini gurillatishga.
Oʻz xoʻjasin sogʻingan qulday
ha, shunday
dengiz boʻyida
kulba koʻz tikadi oʻz xoʻjasiga.
Rus tilidan Goʻzal BEGIM tarjimalari
“Jahon adabiyoti” jurnali, 2013–2
https://saviya.uz/ijod/nasr/jahon-shoiralari-ijodidan/