PANA JOY (harbiy ishda) — kishilarni turli zaharlovchi moddalar, snaryad, aviatsiya bombasi, atom qurollari va h. k. dan muhofaza qilish uchun moʻljallangan muhandislik inshooti. Pana joy yogʻoch, beton, temir-beton yoki toshdan quriladi. Aholi yashaydigan joylarda, odatda, aholini muho-faza qilish uchun alohida qurilgan yoki fuqaro va sanoat binolarining yertoʻlalarida qurilgan turli xil Pana joylar boʻladi. Qoʻshinlarning … Читать далее
PARKENT KANALI — Toshkent viloyatida kuril gan yirik gidrotexnika inshooti. Kanal viloyatning Boʻstonliq, Parkent, Yuqori Chirchiq va Ohangaron tumanlari togʻ oddi yonbagʻiri hududidan oʻtgan. Chirchiq daryosida qurilgan Chirchiq GES kaskadi (Gʻazalkent gidro-uzeli) inshootidan suv….. oladi. Kanal n ing 1-navba-ti (69 km) 1975-1983-y. larda, 2-navbati (14,3 km) 1988—1997-y. larda qurilgan. Uning loyiha uz. 96 km, foydalanishga … Читать далее
POLIMERBETON, plastobeton — boglovchi moddalari organik polimerlardan iborat sementsiz beton. P. tayyorlashda bogʻlovchi moddalar sifa-tida, asosan, termoreaktiv smolalar (mas, furan, toʻyingan efir, karbamid, epoksid smolalar va b.), baʼzan termoplastik smolalar ishlatiladi. Toʻldirgichlar (dagʻal dispers toʻldirgichlar) sifatida oʻlchami 5 mm gacha boʻlgan kvars qumi, granit, bazalt toshlarining 50 mm gacha maydalangan boʻlakchalari qoʻllanadi. Tayyor mahsulotlarning tannarxini … Читать далее
POLIGON (yun. polygonos — koʻp burchakli) — 1) harbiyda quruqlik yoki dengizning qurol-aslahalar va harbiy texnikani sinash, qoʻshinlar (flot kuchlari)ning jangovar tayyorgarligiga doyr tadbirlarni va taktika bora-sidagi tadqiqotlarni oʻtkazish uchun maxsus jihozlangan qismi; tajriba uchun va koʻplab ishlab chiqariladigan jangovar qurollarni, qarbiy texnikani sinash hamda qoʻshinlar (flot kuchlari)ni jalb qilgan holda tadbirlar oʻtkazish uchun moʻljallangan … Читать далее
PANJARA — meʼmoriy boʻlak; kataksimon toʻqima shakl, toʻsiq. Binolarning eshik, darcha, tuynuk, zinapoyalarida, ayvonlarda toʻsiq va ayni paytda bezak vazifasini oʻtaydi. Turar joy, bogʻlarda, koʻchalarda, uy-roʻzgʻor buyumlarida, amaliy sanʼat va hunarmandlik buyumlarida ham bezak sifatida foydalaniladi. Panjara yogʻoch taxtachalarni, gʻishtni qalab, ganch va metallni quyib va oʻyib, toshni qalab va oʻyib oʻsimliksimon, handasiy shakl hosil … Читать далее
SHIFT, ship — xona, ayvon va boshqalar devorlarining yuqoridan qoplangan tepa qismi; tomning uy ichidan koʻrinishi. Tekis va relyef (pastbaland)li Shift xillari koʻp uchraydi. Ibodatxona, saroy kabi yirik inshootlarning Shift lari qadimdan bezatilgan. Oʻzbek xalq meʼmorligida vassash Shift, toʻsin ustiga qamish (chiy) tashlab suvalgan yoki taxta qoqib chiqilgan lamba Shift keng tarqalgan. Oʻzbekiston hududida bunyod … Читать далее
TOʻSIN — bino va inshootlarning tomi, orayopmalari, poliga ishlatiladigan va tayanchlarga tayanadigan konstruktiv elementa. Joyiga qarab temirbeton, metall va yogʻoch T. lar ishlatiladi. Koʻndalang kesimi shakliga koʻra, toʻgʻri toʻrtburchak, tavr yoki qoʻshtavr, trapetsiya va doiraviy boʻlishi mumkin. Tayanchlarning soni va Toʻsin uchlarining biriktirilishi usuliga koʻra, Toʻsinlar bir qulochli (prolyotli), koʻp qulochli, konsolli, uchlari mahkamlangan, qirqma, … Читать далее
MOGILYOV — Belorussiyadagi shahar, Mogilyov viloyati markazi. Dnepr daryosi sohillarida joylashgan. T. y. va avtomobil yoʻllari tuguni. Dnepr daryosidagi pristan. Aeroport bor. Aholisi 371,4 ming kishi (1998). Mogilyov viloyat sanoat mahsulotining yarmini beradi. Muhim tarmoqlari: metallsozlik va mashinasozlik (avtomobil, qurlish materiallari sanoati uchun asbob-uskunalar ishlab chiqariladigan «Strommashina», «Elektrodvigatel», metall konstruksiyalar, lift z-dlari), kimyo («Lavsan» sintetik … Читать далее
PORTLATUV ISHLARI — tabiiy (tog jinsi, yogʻoch, muz) yoki sunʼiy (tosh, gʻisht, beton devor, metallar va b.) materiallarni koʻporish, siljitish, ularning tuzilishi yoki shakl oʻzgarishini tekshirish maqsadida xalq xoʻjaligida bajariladigan ishlar. Portlatuv ishlari portlovchi moddalar va zaryad yordamida bajariladi. Portlovchi moddalarni qoʻporiladigan obyekt orasiga joylashtirish uchun unda, odatda, oldindan burgʻilab boʻshliq (shpur, kamera) qaziladi. Portlatuv … Читать далее
MUSTAHKAMLIK, pishiqlik tor maʼnoda — materiallar (metall, yogʻoch, temir-beton va b.)ning tashqi kuch taʼsirida yemirilishga chidamlilik xususiyati; ken g maʼnoda — materiallarning ham yemirilishga, ham shaklini oʻzgartirishga (plastik deformatsiya, yaʼni qaytmas shakl oʻzgarishiga) qarshilik qilish xossasi. Materi-alning ham tashqi kuch, ham ichki kuch taʼsirida («oʻz-oʻzidan») yemirilishga chidamliligi pishiqlik deb ataladi. Pishiklik Mustahkamlikni ham oʻz ichiga … Читать далее