PROMETIY

PROMETIY (Prometium), Pm — Mendeleyev davriy sistemasining III guru-higa mansub radioaktiv kimyoviy element, lantanoidlarga kiradi. Tartib raqami 61, eng uzok, mavjud boʻluvchi izotopining massa soni 145. Suyuklanish t-rasi 1080°, zichligi 7,26 g/sm3. 16 ta izotopi maʼlum. Prometiy tabiiy sharo-itda topilmagan, yadro reaksiyalarida olinadi. Ilk bor 1947-y. da amerikalik olimlar J. Marinskiy va L. Glen-denin boshqa elementlarning radioaktiv izotoplari aralashmasidan bir necha mg|47Rt izotopini ajratib olganlar. Prometiy afsonaviy bahodir Prometey nomi bilan atalgan. Kimyoviy xossalariga koʻra neodimga yaqin. Birikmalarida 3 valentli. Oksidlari bor. Atom bombasi portlaganda hosil boʻladigan l47Pm uzoq mavjud boʻluvchi (T1/2=2,7 y.) radioaktiv zaharli modda. P. ning oksidi Rt2O3, sariq rangli xloridi PmCIj, qizgʻish rangli nitrati (PmNO3)3, shuningdek, oksalati Rt2(S2O4)3-10N2O sof holda olingan. Erimaydigan gidroksidi (RtON)3 och-jigarrang jelatinasimon qoldiq. 247Rt — katta amaliy ahamiyatga ega. Bu izotopning r – parchalanishi u – nurlanish (yuqori dara-jada kirishuvchan) natijasida roʻy bermaydi. Shu sababli 247Rt bilan ishlaganda himoya ekrani zarur emas. 247Rt lyuminoforlar tayyorlashda, davomli taʼsir etuvchi nur manbalari hosil qilishda qoʻllanadi, radioizotop qalinlik oʻlchagichlarda ishlatiladi. 247Pm asosida bir necha yil ishlaydigan mitti atom batareyalari yasash mumkin.