PATOGENEZ (yun. pathos — kasallik va… genez) — kasallik va uning ayrim belgilari paydo boʻlishi hamda rivojlanishidagi jarayonlar majmui; patologiyanint bir boʻlimi. Hujayra, toʻqima va aʼzolarning shikastlanishi, orga-nizmning nospetsifik javob reaksiyalari va tipik patologik jarayonlar (mas, yalligʻlanish)ning rivojlanishi Patogenezning umumiy qonuniyatlaridir. Nospetsifik javob reaksiyalari va tipik patologik jarayonlar umumiy P . ning mazmunini tashkil etadi. Kasalliklarning rivojlanishida shika-stlanishdan sodir boʻladigan turli re-aksiyalarning murakkab kompleksi ku-zatilib, ular turning yashashi uchun foydali boʻlishi, individiumga nis-batan esa (rivojlanish darajasi, davom etish muddati va b. omillarga qarab) ham foydali, ham zararli boʻlishi mumkin. Mas, gavda t-rasi koʻtarilishi infeksiyaga karshi kurashishga koʻmaklashadi, ammo t-raning xaddan tashqari (40° dan yuqori) koʻtarilishining oʻzi hayot uchun xavfli oqibatlarga (arterial qon bosimining pasayib ke-tishi va b.) olib kelishi mumkin.
Ayrim kasalliklarda Patogenez qonuniyatlarini, yaʼni organizm toʻqimalari, aʼzolari va sistemalarining tipik («standart») morfologik, biokimyoviy va fiziologik oʻzgarish krnuniyatlarini hamda ularga xos klinik koʻrinishlarni (isitma turi, qondagi oʻzgarishlar va h. k.) bilish kasallikni aniqlash, prognozlash va patogenetik davolash (yaʼni asosiy patologik jarayonni va patogenetik omillarni bartaraf qilishga qaratilgan davolash)ning asosiy negizidir. Mas, irsiy nuqsonlar tufayli organizmda insulinnnng yetarli darajada hosil boʻlmasligi bolada qandli diabeshning vujudga kelishiga sabab boʻladi.
Patogenetik davodan farqli oʻlaroq, etiologik davoda kasallik saba-bi bartaraf kilinadi, simptoma-tik davoda esa kasallikning ayrim belgilari kamayadi yoki yoʻqoladi. Mas, yiringli meningishda. penitsillin — etiologik, siydik haydovchi moddalar — patogenetik, ogʻriqsizlan-tiruvchi moddalar — simptomatik davo vositasi hisoblanadi.
Kasallik butunlay yoʻqolishi, yaʼni toʻqimadagi yetishmovchilik toʻldirilishi va funksiyasi tiklanishi yoki tiklab boʻlmaydigan oʻzgarishlar gozaga kelishi (mas, yara oʻrnida chandiq hosil boʻlishi) va nihoyat, oʻlim bilan tugallanishi mumkin.