BURGʻI QUDUGʻI — yer qatlamlarini oʻrganish va ulardagi foydali qazilmalarni, mineral yoki chuchuk suvlarni aniqlash va ularni chiqarib olish uchun, shuningdek kavlanadigan quduq. B. q. yer yuzasida, yer osti togʻ inshootlarida burgʻi qurilmasi yordamida shpur kavlash uchun turli burchak ostida parmalanadi. Burgʻi qudugʻining ogʻzi, tubi (zaboy) va stvoli boʻladi. Burgʻi qudugʻi diametri, odatda, 59 — … Читать далее
AFYUN (aslida yun. abijum — mudratuvchi, uxlatuvchi) , opiy, «qora dori»— 1) koʻknorning xomroq koʻsagini tilib qoʻyganda undan oqib chiqib, havoda qorayib qotgan, sutsimon shira. Tarkibida morfin, papaverin, kodein, tebain, narkotin va 20 ga yaqin boshqa alkaloidlar bor. Dam-badam qabul qilib turilsa, boshqa narkotiklar kabi unga oʻrganib qolish mumkin. Bu hayot uchun xavfli. Afyun preparatlari … Читать далее
VAVELLIT (birinchi topgan U. Uey-vell nomidan) — mineral. Kimyoviy formulasi A1,|ON)31(RO4),]. 5N2O. Rombik singoniyali. Prizma shaklidagi ignasimon, tolasimon kristallar va yelpigʻichsimon agregatlar. Rangi oq, yaltirashi shishasimon. Qattiqligi 4. S. og. 2,4. V. oltin va feruza konlari nurash zonasida hosil boʻladi. Kam uchraydi. Oʻzbekistonda Koʻkpatos (Markaziy Qizilqum) va Feruza konida (Qurama tizmasi) topilgan. Vavellit RF da … Читать далее
BURCHAK OʻLCHAGICH — mashina detallari, keskich va oʻlchov asboblarining ikki tekisligi orasidagi burchakni oʻlchaydigan asbob. Nonius (qoʻshimcha shkala)li va optik xillari bor. N o niusli Burchak oʻlchagich 0° dan 120°gacha darajalarga boʻlingan yarim doyra 2, qoʻzgʻalmas chizgʻich /, vintli oʻq 8 da aylanadigan chizgich 6 dan iborat (rasm). Harakatlanuvchi chizgʻichga yarim doyra aylanasida sirpanuvchi nonius … Читать далее
BURUN QONASHI — burun boʻshligʻidan qon kelishi. Burunning lat yeyishi yoki shilliq pardasining zararlanishi (tirnalishi, shilinishi, burunni kovlash), organizmning umumiy, asosan, yuqumli kasalliklari (mas, gripp) B. q. ga sabab boʻladi. Yurak, buyrak, jigar, qon yaratuvchi aʼzolar kasallanganda, qon bosimi oshganda ham burun qonaydi. Baʼzan atmosfera bosimi, havo harorati va namligi oʻzgarganda, shilliq pardaga muntazam kimyoviy … Читать далее
AFRIKA — qitʼa. Kattaligi jihatidan Osiyodan keyin 2-oʻrinda. Mayd. 29,6 mln. km2, orollari bilan 30,3 mln. km2. Aholisi 720 mln. kishi (1995). Deyarli oʻrta qismidan ekvator chizigʻi oʻtgan. Shim. dan jan. ga tomon qariyb 8 ming km ga choʻzilgan. Shim. qismining eni 7500 km (Almadi boʻrnidan Xafun boʻrnigacha). Jan. qismining eni 3100 km. Shim. da … Читать далее
BURMALANISH — geosinklinal zonalarda yoki ularning ayrim qismlarida katlamlarning egilishi va darzlik, uzilmalar paydo boʻlishi. Burmalanish geologik davr davomida sodir boʻladi va qatlam tuzilishidagi nomuvofiqlikka qarab aniklanadi. Maye, Oʻrta Osiyodagi Fargona, Turkiston, Zarafshon, Olay, Hisor va b. togʻ tizmalari ger. sin burmalanish siklida paydo boʻlgan. Gersin sikli uz navbatida bir necha fazalarga boʻlingan. Пост Навигацияси
AFV UMUMIY — q. Amnistiya.
BURJ — Quyoshning yillik koʻrinma harakati doirasidagi oʻn ikki yulduz turkumining nomlari. Bu soʻz zodiak yulduzi turkumlari Dayav, Hut. Hamal, Savr, Javzo, Saraton, Asad, Sunbula, Mezon, Aqrab, Qavs, Jadylarga nisbatan qoʻllaniladi (jadvallarga q.). Ular Quyoshning yillik koʻrinma harakat yoʻli (ekliptika) boʻylab joylashgan. Har birida Quyosh taxm. bir oycha boʻladi. Burj yulduz turkumlaridan Quyosh sistemasining deyarli … Читать далее
AUTOPSIYA (auto… va yun. opsis — kesib koʻrish) — kasallikning kelib chiqish sabablarini bilish maqsadida murdani yorib, aʼzolar, toʻqimalar holatini, ulardagi oʻzgarishlarni aniqlash. Baʼzan kasallangan aʼzo yoki toʻqimadan zarracha olib mikroskop vositasida ham aniqlanadi.