ISHLAB CHIQARISHNI TASHKIL ETISH — mehnat jarayonida i. ch. re-surslari va mehnat qurollaridan oqilona foydalanib, belgilangan vazifani bajarish va yuqori samaradorlikka erishishga qaratilgan chora-tadbirlar majmui. Ishlab chiqarishni tashkil etish eng maʼqul usullarni, zarur asbob-uskunalarni tanlash, turli i. ch. sohalarining mutanosib va uzluksiz ishlashini taʼminlash, ishlab chikarish grafiginit bu-zilishiga yoʻl qoʻymaslik, korxona va sexlarda i. ch. estetikasi, sanitariyasi, mehnat muhofazasi va texnika xavfsizligi talablariga mos keladigan sharoitlarni yaratish va b. da namoyon boʻladi. Ishlab chiqarishni tashkil etishdan maqsad korxona uchun aj-ratilgan moddiy, moliyaviy va mehnat imkoniyatlaridan mumkin qadar yaxshiroq foydalanish, eng yuqori moliyaviy natijalarga erishishdir.
Ishlab chiqarishni tashkil etish xalq xoʻjaligi uchun zarur boʻlgan turdagi, sifatdagi, modeldagi mahsulot, buyumlarni yetkazib berishi, i. ch. ning oʻsishi xarajatlarning kamaytirishi, mehnat sharoitining yaxshilanishi va xodimlarning madaniy-tex-nik darajasini taʼminlashi zarur. Yangi va ishlab chiqarilayotgan mahsulot turlarini tayyorlash ularni moder-nizatsiyalash jarayoni, i. ch. boʻgʻinlarini boshqarish va nazorat ishlari ham Ishlab chiqarishni tashkil etishga kiradi. U mahsulot i. ch. ning barcha bosqichlarini qamraydi va barcha xususiy vazifalarni umumlashtirib, umumiy tizim xarakterini oladi, pirovardida jamiyat isteʼmolining maksimal qoniqishlarini, yaʼni yetarli i. ch. ni xreil qiladi. Ishlab chiqarishni tashkil etishning asosiy talabi jarayonlarining uzluksizligi, i. ch. boʻgʻinlarining mutanosibligi va mahsulot i. ch. ning takroriyligidan iborat. Uzluksizlik mehnat vositalaridan foydalanib, vaqtni minimal sarflash hisobiga i. ch. ning barcha bosqichlaridan mehnat predmetlarining toʻxtovsiz oʻtishida aks etadi. Mutanosiblik i. ch. kuv-vatlaridan toʻliq foydalanish imko-niyatni beruvchi uchastkalarning oʻzaro moslashuv xususiyati. Takroriylik muayyan vaqt birligi ichida bir xil ish hajmini bajarish va bir xil mahsulot i. ch. ni uzluksiz tashkil etishdir. Ishlab chiqarishni tashkil etishning muhim kurinishlari ixtisoslashtirish, konsentratsiyalash va kombinatsiyalashdir.
Ishlab chiqarishni tashkil etishning tarkibiy tuzilishiga koʻra, funksional (konsentratsiya, ixtisoslashtirish, kooperatsiyalash va i. ch. ni kombinatsiyalash orqali yangi i. ch. tizimlarni yaratish yoki eskilarni takomillashtirish), makon (sexlar, i. ch. uchastkalari, korxona, birlashma, hududiy i. ch. majmualari darajasida Ishlab chiqarishni tashkil etish) va vaqtga koʻra (xom ashyodan tayyor mahsulotgacha boʻlgan texnologik jarayonlarini oʻz ichiga olgan) koʻrinishlari bor.
Ishlab chiqarishni tashkil etishning xususiyatiga koʻra, potok l i (i. ch. ning har bir uchastkasida muayyan ish nomenklaturasi, ish urni mahsulot tayyorlashga qarab belgilanadi, bunda, odatda, bir turdagi mahsulot kuplab tayyorlanadi), yakka tartibda (alohida uchastkalarni texnologik ixtisoslashda namoyon boʻladi) va partiyalab, toʻp-toʻp qilib i. ch. (po-tokli va yakka tartibda mahsulot i. ch. ni ham oʻzida mujassam etadi) koʻrinishlari bor. Ishlab chiqarishni tashkil etishda ishlab chiqarish sikli davomiyligini vaqt jiqatidan rejalashtirish muhim ahamiyatga ega. Hoz. vaqtda texnikadan unumli foydalanish va ularni oʻz vaqtida sifatli qilib taʼmirlash I. ch. t. e. ning muhim vazifasiga aylangan.