FRANSIY

FRANSIY (lot. Francium) , Fr — Mendeleyev davriy sistemasining I guruhiga mansub radioaktiv kimyoviy element. Tartib raqami 87, mol. m. 223,0197. F. ning barqaror izotoplari yoʻq. 27 ta radioaktiv izotopi maʼlum, ularning massa sonlari 202 — 229. Dastlab fransuz radiokimyogari M. Perey 1939-y. da 227As ning ayemirilish mahsuloti sifatida 223Fr ni kashf qildi. Fransiy nomi ana shu tadqiqotchi ayolning vatani «Fransiya» nomidan olingan. Tabiatda faqat 223Fr uchraydi. Uning yarim yemirilish davri 22 minut, oʻzidan rnur chiqarib AsX ga aylanadi. Fransiyning boshka izotoplari kup zaryadli ionlar bilan turli elementlarning atomlari orasidagi yadro reaksiyalari natijasida hosil boʻladi. Fransiyning Yer poʻstidagi miqdori 24,5 mg ni tashkil qiladi. Fransiyning fizik xossalariga oid barcha maʼlumotlar ekstrapolyatsiya (interpolyatsiya) yoʻli bilan hosil qilingan. Zichligi 2,5 g/sm3, suyuqlanish trasi 8° atrofida. Fransiy kimyoviy jihatdan seziyga oʻxshaydi. Seziyning barcha kimyoviy shakllari Fransiyda ham kuzatiladi. Fransiyning oksidlanish darajasi +1. F. kimyoviy xossalariga koʻra ishqoriy metallar ichida eng faol element hisoblanadi. Fransiy ishqoriy metallarga mansubligi sababli uning suvda erimaydigan tuzlari bir nechta. Fransiy oʻz birikmalarining suvdagi eritmalaridan (kislotali muhitda) rubidiy va seziyning perxloratlari va xlorplatinatlari taʼsirida birga choʻkadi.