Результаты поиска для: a/oz/encyclopedia/sh/shkala/

MIKROKATOR — detallarning chiziqli oʻlchamlarini oʻlchash uchun ishlatiladigan asbob. Ishi tegishish (kontakt) usuliga asoslangan. Choʻzilganda maʼlum burchakka buriladigan lentasimon prujinadan iborat oʻzgaruvchan elementi (mexanizmi) bor. Oʻlchanadigan uzunlikni prujinaning oʻrtasiga mahkamlangan shkala mili koʻrsatadi. Mikrokator mexanizmi ixcham prujinali oʻlchash kallaklari — mikatorlarda, prujinarichagli indikatorlar—minikatorlarda, prujina-optik oʻlchash kallaklari — optikatorlarda qoʻllaniladi. Mikrokatorning oʻlchash aniqligi + 0,5%. Пост … Читать далее

ROKVELL USULI — materiallar (asosan, metallar)ning kattikligini aniqlash usullaridan biri. Kdgtiklik materialning sirtiga olmos konus (uchidagi burchak 120°, shkala A va S) yoki toblangan poʻlat sharcha (diametri 1,588 mm, shkala V) botirib aniqlanadi. Qattiklik birligi miqdori (amerika metallurgi S. P. Rokvell usuli boʻyicha) konus (yoki sharcha)ning metall sirtiga oʻq boʻylab 0,002 mm botishiga mos miqdorga … Читать далее

SEYSMIK SHKALA — zilzila paytida yer sirtida vujudga keladigan tebranishlar kuchi (jadalligi)ni baholash (oʻlchash) uchun ishlatiladigan jadval. Tebranishlar kuchi gruntdagi qoldiq deformatsiya (oʻzgarish) koʻlami va shakliga, bino va inshootlarning shikastlanish drajasiga va b. tashqi koʻrsatkichlarga qarab baholanadi. Seysmik shkalaning turi koʻp. Ulardan biri 1917-y. Xalqaro seysmik assotsiatsiya tomonidan qabul qilingan 12 balli Merkalli — Kankani … Читать далее

KRASNOVODSK ZILZILASI — Turkmanistonning Krasnovodsk (hoz. Turkmanboshi) sh. da 1895-y. da roʻy bergan oʻta kuchli zilzila. K. z. ning magnitudasi Rixter shkalasi boʻyicha M-8,2, MSK-64,12 balli shkala boʻyicha uning kuchi 10 ballga teng boʻlgan. Ushbu zilzila keyingi 120 yil ichida (1882 — 2002) Oʻrta Osiyoda boʻlib oʻtgan eng kuchli zilzilalardan biri hisoblanadi. Krasnovodsk zilzilasi oqibatida … Читать далее

EKLIMETR (yun. ogʻdiraman va metr) — geodeziyada — joyda (yerda) chiziqlarning qiyalik burchagini oʻlchash uchun ishlatiladigan geodezik asbob. Doira shaklidagi metall quticha va uning yon tomoniga mahkamlangan prizmatik naycha 2 dan iborat. Metall quticha ichida gardishiga gradusda darajalarga boʻlingan halqa (disk) 3 joylashgan. Gradus darajalar noldan boshlab har ikkala tomonga raqamlar bilan belgilangan. Oʻz oʻqida … Читать далее

OʻLCHASH ASBOBLARI — oʻlchanadigan kattalikning qiymatini (yoki miqsorini) bevosita aniqlashga imkon beradigan vositalar. Analog, raqamli, koʻrsatuvchi va qayd qiluvchi, integrallovchi, jamlovchi va boshqalar turlarga boʻlinadi. Analog Oʻlchash asboblarida kattaliklarni oʻlchash shkala boʻyicha, raqaml i Oʻ. a. da raqamli hisoblash qurilmasi boʻyicha amalga oshiriladi. Koʻrsatuvchi Oʻlchash asboblari oʻlchash natijalarini faqat koʻrib turib aniqlash uchun moʻljallangan. Qayd … Читать далее

NONTRONIT (Fransiyadagi Nontron sh. nomidan) — smektitlar (montmorillonit) guruhining qatlamli silikatlar kichik sinfiga mansub mineral, (Fe, Mg)2[Si4Ol0] (OH)2nH2O. Tap-kibi barqaror emas. Izomorf aralash-malar sifatida Al, Mg, Ni, Co, Si, Zn mavjud. Monoklin singoniyada kristallanadi. Tuproksimon va zich (opal koʻrinishida) agregatlar holida uchraydi, ushlab koʻrilganda yogʻsimon. Rangi yashilsimonsariq, qoʻngʻirdan toʻq yashilgacha. Sinishi chigʻanoqsimon. Qattikligi mineralogik shkala … Читать далее

XARITAGRAMMA (xarita va… gramma) — biror hodisaning oʻrtacha intensivligini xaritada koʻreatilgan maʼmuriyhududiy birlik doirasida har xil quyuqlikdagi ranglar bilan yoki zichlikda shtrixlab tasvirlash usuli. Xaritadiagrammalaryaan farkli ravishda, Xaritagrammada nisbiy koʻrsatkichlardan foydalaniladi (mas, viloyat yoki tumanlar boʻyicha aholi zichligi, q. x. ekinlarining hosildorligi va h. k.). Rangning quyuqlanishi yoki shtrixyaarning zichligi xaritaga tushirilayotgan koʻrsatkich qiymatining oʻsishi … Читать далее

KURVIMETR (lot. curvus — egri chiziq va… metr) — topografik chizmalar, xaritalar va grafik hujjatlarda egri yoki ilonizi chiziqlar kesmalarini oʻlchaydigan asbob. Shkalasi dumaloq va toʻrtburchak shaklda yasaladi. Unda shkaladan tashqari tana (korpus), dasta, mil va oʻlchanadigan chiziqlar ustidan yurgiziladigan gʻildirakchalar boʻladi. Gʻildirakcha oʻlchanadigan egri yoki ilonizi chiziq ustida yurgizilganda Kurvimetr shkalasida chiziq kesmasining uzunligi … Читать далее

TUPROQ BONITIROVKASI (lot. bonitas — sifatlilik) — tuproq unumdorligini qiyosiy baholash. Tuproq bonitirovkasi 100 ballik shkala boʻyicha ifodalanadi. Tuproq bonitirovkasining asosiy maqsadi tuproqlarni unumdorligiga karab tasniflahdir. Tuproq bonitirovkasi tuproq unumdorligini xarakterlovchi tabiiy, yaʼni qishloq xoʻjaligi. ekinlari hosildorligi bilan chambarchas bogʻliq boʻlgan xususiyatlarini hisobga olgan holda oʻtkaziladi. Shuningdek, Tuproq bonitirovkasida dalaning oʻlchami, geometrik shakli, nishabligi, iqlim … Читать далее