USHSHOQ

USHSHOQ (arab. — oshiq soʻzining koʻpligi) — Oʻn ikki maqom tizimida birinchi maqom. Lirik kuy va ashulalardan iborat boʻlgani uchun Ushshoq deb nom olgan. Qad. risolalarda U. Umm uladvor (Maqom davrlari onasi) va Tarona deb ham atalgan. U. Oʻn ikki maqomda lad sifatida ham maʼlum boʻlib, uning tovushqatori hoz. miksolidiy ladiga moye keladi. Oʻn ikki maqom tizimidagi 24 murakkabotdan biri — Ushshoqi Moya U. maqomi va Moya ovozasi pardalari asosida yaratilgan. Oʻzbek, tojik musiqa merosida Ushshoq mustaqil maqom sifatida yetib kelmagan. Shashmaqomning Rost maqomi tarkibida bir necha shoʻba va qismlar mavjud boʻlib, ular Muhammasi Ushshoq (cholgʻu qism), Talqini Ushshoq, Nasri Ushshoq, Ufari Ushshoq, Savti Ushshoq (6 qismli) deb nomlangan. Ushshoq ashula yoʻllari ancha murakkab, avjlarida Namudi Uzzol va Namudi Muhayyari Chorgoxdan foydalanilgan. Ushshoq ashula yoʻllari xalq orasida keng tarqalgan. Oʻzbek va tojik bastakorlari Ushshoqning turli variantlarini yaratgan: Hoji Abdulaziztshg «Samarqand Ushshogʻi», Sodirxon Bobosharifovning «Sodirxon Ushshogʻi», shuningdek, «Qoʻqon Ushshogʻi», «Toshkent Ushshogʻi» va h. k. Bu U. yoʻllari bir xil doyra usulida ijro etiladi. Ushshoqning patnusaki varianti va surnay yoʻllari ham keng tarqalgan. Ushshoq yoʻllari jozibali va taʼsirchan. Ularning boshlanish jumlalari boshqa maqom va shoʻbalarda namud sifatida ham qoʻllanilib, Namudi Ushshoq deb ataladi. Ushshoq dan, asosan, Buzruk va Rost maqomi shoʻbalarida, yirik shakldagi ogʻzaki professional musiqa asarlarida, shuningdek, bastakor va kompozitorlar ijodida (jumladan, R. Glier va T. Sodiqovning «Layli va Majnun», «Gulsara» operalarida, V. Uspenskiy va keyinchalik Yu. Rajabiyning «Farhod va Shirin» operasi va musiqali dramalarida, M. Ashrafiyning «Dilorom» operasida va b. koʻpgina asarlarida) ham foydalanilgan.