UMARSHAYX, Umarshayx Mirzo (1356 — Xarmotu —1394) — temuriy shahzoda. Amir Temurshtt ikkinchi oʻgʻli. Onasi Toʻlun ogʻo (Toʻmlun ogʻo). Yoshligidan mohir chavandoz va mard jangchi boʻlib yetishgan. Keyinchalik koʻp janglarda koʻrsatgan jasurligi va qahramonligi evaziga bahodir unvoniga erishgan. 1370-y. Amir Temurning Husayn ibn Musallab bilan boʻlgan jangida, Umarshayx Balx qalʼasini qamal qilish chogʻida mardona kurashgan, lekin jang oxirida oyogʻidan yaralangan. U moʻgʻullarga qarshi olib borilgan koʻpgina janglarda faol qatnashib, Sohibqiron qoʻshinidagi isteʼdodli sarkardalar qatoridan oʻrin olgan. 1393-y. Amir Temur U. ni Fors viloyatini zabt etish ishiga masʼul etib tayinlaydi. U. Istahr, Farak, Shahriyor va b. qalʼalarni egallab, navbatdagi Sarjon qalʼasini egallash uchun uni qamal qiladi. Ayni shu chogʻda Amir Temur Misr va Shom (Suriya)ni qoʻlga kiritish uchun Diyorbakr tomon qoʻshin tortadi. Shu bois Sohibqiron Umarshayxni oʻz huzuriga yetib kelishini buyuradi. U. Sarjon qalʼasini qamal qilish amaliyotini amir Idiku barlosga topshirib, oʻzi Sherozga keladi. Bu yerda Umarshayx ishonchli amiri Sevinchakni Forsni zabt etish ishiga mutasaddi qilib, oʻzi otasini qoshiga yoʻl oladi. Umarshayx safar paytida Bagʻdod (baʼzi manbalarda Shavliston) yoʻli bilan yurib Bagʻdoddan toʻrt manzil masofadagi Kurdistondan oʻtib borayotganida yoʻl chekkasidagi Xarmotu qalʼasiga duch kelgan. Umarshayx ushbu qalʼani yaxshiroq tomosha qilish maqsadida bir tepalikka chiqadi. Shu payt qalʼa ichidan otilgan nogahoniy kamon oʻqi Umarshayxning qulogʻi ostidagi koʻk tomirga tegadi. Umarshayx shu zahoti olamdan koʻz yumadi. Uning qoʻshini Xarmotuni yer bilan yakson etadi. Ushbu voqeadan xabar topgan Amir Temur qattiq iztirobga tushadi. U amir Uchqaro bahodirni Umarshayxning jasadini Sherozga olib kelish uchun Xarmotu tomon joʻnatadi. Umarshayxning jasadi Sherozga olib kelingach, motam tutilib, mirzoni muvaqqat dafn qiladilar. Maʼlum fursatdan soʻng Umarshayxning xotinlari — Sevinch Qutluq ogʻo begim, Beka Mulk ogʻo begim va Mulkat ogʻo begimlar hamda hali voyaga yetmagan oʻgʻli Iskandar mirzolar jasadni Sherozdan Kesh (Shahrisabz)ga olib keladilar va temuriylar xonadoni uchun maxsus barpo etilgan daxmaga dafn etadilar. Umarshayx vafotidan soʻng Amir Temur Fors mamlakati yerlarini boshqarishni toʻngʻich oʻgʻli Pirmuhammad mirzoga topshiradi. Umarshayxdan shuningdek, yana besh oʻgʻil — Rustam mirzo, Iskandar mirzo, Ahmad mirzo, Sayd Axmad mirzo va Boyqaro mirzolar kalgan edi.
Ad.: Nizomiddin Shomiy, Zafarnoma, T., 1966; Fayziyev T., Temuriylar shajarasi, T., 1996.