Sidqiy Xondayliqiy

Post Views:
347

SIDQIY XONDAYLIQIY (taxallusi; asl ism-sharifi Sirojiddin Mahdum Mirzohidoxund o‘g‘li) (1884–1934) – Toshkent adabiy muhitining iste’dodli vakili, shoir, xattot, tarjimon. Hozirgi Bo‘stonliq tumanidagi Xondayliq qishlog‘ida tug‘ilgan. 1903 yilda Toshkentga kelgan va dastlab Kesakqo‘rg‘on mahallasidagi Rahmatulloh madrasasida zamonasining mashhur qilqalami Muhammad Shohmurod kotib (1850–1922)ga shogird tushgan. Sidqiy Xondayliqiy tosh yo‘nib, unga ishlov berish, xat yozish, turli bezaklar tushirish, suratlar ishlash, muhr yasash bilan ham shug‘ullangan. Keyinroq Ko‘kaldosh, Beklarbegi madrasalarida tahsil olgan. Miskin, Xislat, Kamiy bilan do‘stlashib, ulardan she’r yozish ilmini o‘rgandi. Shoir sifatida shakllanishda Kamiyning xizmati katta bo‘lgan. U boshliq adabiy davrlarda faol ishtirok etgan. She’rlarida mumtoz adabiyotimizdagi hayotiy, insoniy muhabbat, odamiylik singari yaxshi an’analarni davom ettirgan. Ijodiy merosining salmoqli qismini hajviyot va ijtimoiy she’rlar tashkil qiladi. Ijtimoiy-siyosiy she’rlari esa davrning muhim voqyealariga bag‘ishlangan («Muhoraba», «Yashasun yoshlar», «Toza hurriyat» va boshqalar). Mardikorlik voqyealari haqida [«Rabo(t)chilar namoyishi», Rabo(t)chilar kelishi», 1917] kabi asarini yozgan. Sidqiy Xondayliqiy «Umidi ittifoq» (1918), «Tazkirai imomi A’zam», «Sad irshodi mulla Sidqiy Xondayliqiy» («Mulla Sidqiy Xondayliqiyning yuz nasihati»), «Mezoni shariat» (1915), «Zarbulmasali Sidqiy», «Holoti Sidqiy» kabi nasriy asarlar muallifi. Ularning ko‘pchiligi diniy-ahloqiy mavzuda. 1924 yilda o‘z g‘azallariga tartib berib «Devon» tuzdi. «Hikoyai latifa», «Bahrom va malikai Gulandom», «Ajoyib ul-maxluqot», «O‘g‘ri va qozi», «Bo‘ston» (Sa’diy) kabi asarlarni tarjima qilgan. Sidqiy Xondaylaqiy xattot sifatidagi mahorati Xislatning «Armug‘oni Xislat» bayozida o‘z mujassamini topgan. 1912 yilda chop qilingan bu bayozni Sidqiy Xondayliqiy o‘zining shikasta unsurlari aralashgan nasta’liq xatida bezab, mashhur To‘ychi Hofiz suratini chizdi. Sidqiy Xondaylaqiy ko‘chirgan devon, bayoz va risolalar, yasagan muhrlari nusxalari, toshlavhalar hamda chizgan suratlari xususiy va davlat kutubxonalarida, shuningdek, 20 dan ortiq bosma va qo‘lyozma asarlari O‘zbekiston FA Sharqshunoslik institutida saqlanadi. 1998 yil Toshkentda Sidqiy Xondayliqiyning «Tanlangan asarlar»i nashr etildi.

«Toshkent» ensiklopediyasi. 2009 yil