QORI QUNDUZIY (taxallusi; asl ismi Imomali Sulton Muhammad) (1786, Qunduz sh., Afgʻoniston — 1857, Qoʻqon) — shoir va tarixchi. Tugʻma koʻr boʻlgan. Buxoroda tahsil olib, u yerda «Hofizi Qurʼon» boʻlib tanilgan. Arab tilining sarf va nahvi, fiqh, hadis va adabiyot ilmini chuqur bilgan. Amir Umarxon (1787—1822) Qoʻqon taxtiga oʻtirgach, Qori Qunduziy ham Qoʻqon sh. ga butunlay koʻchib kelgan. Oʻzbek va fors tillarida ijod qilgan. Qoʻqon shoirlari va olimlari orasida ham yuksak eʼtiborga ega boʻlgap. Abdulkarim Fazliy ham oʻzining «Majmuai shoiron» tajirasida uni «fiqhu tafsirdan xabardor», «ahodis mazmuni va sheʼr qonunidan boxabar». «kalomi majid zamirini ravshan qiluvchi sirlar qulfiga tili kalit» ekanligini alohida taʼkidlagan.
Qori Qunduziy «Mahfiy» vl «Komiy» taxalluslari bilan ijod qilgan. Gʻazal, tzʼrix va muammolar szgan. Asosan, sheʼrin taʼrixlarpi oʻzida jamlagan «Tavori. xn manzuma» («Nazmiy taʼrixlar») asarp bizgacha toʻla yetib kelgan. Asar 19-a. oʻzbek mumtoz adabiyotining nodir namunalaridan boʻ. tish bilan birga, Quqon xonlign tarixnni yorituvchi muhim tarixiy asar. tardan biri hisoblanadi. Bu asarda asosan, 1822—48 y. larda xonlik tarixida muhim oʻrip tutgan taniqln siymolar: xonlar. vazirlar. qozilar, mingboshilar. shoirlar. olimlarning vafot sapalari. baʼzp binolarning qurilshii yillari va b. ayrim muhim sanalar sheʼrii yoʻsinla goʻzal ifoda etilgan. Mas, Zahprnddnn Muhammad Bobur, Amir Umarxon kabi podshohlar, Ado, Ma. xmur. Nola, Vazir kabi shoirlarning vafot sanalari, Nodirabegim va Muhammad Alixonning Amir Nasrullo tomonilap razilona va vahshiyona oʻldirilishi, Olloqulixon vafoti, Sheralixon, Xudoyorxonlarning taxtga oʻtirishlari kabi voqeatar sheʼriy taʼrix qilingan. Qori Qunduziyning muammo janriga bagishlangan «Hall ul-faroid» (Muammolarni yechish yoʻllari), shariat qoidalariga doir «Viqoya» asari asosila «Sharhi Viqoya» nomli kpgob. tar yaratgaii x. aqida ham maʼlumotddr bor.
Ad.: Qayyumov P, Tarixi Qayyumiy |1-kitob], T., 1998.