POLIFONIYA

POLIFONIYA (poli… va fon) — ovoz (kuy)larning ifodaviy-badiiy oʻzaro tengligiga asoslangan koʻp ovozlilik turi. Aksi — gomofoniya. Turli xalqlar musika merosida va kompozitorlar ijodida asosan 3 ta Polifoniya turi ajratiladi: kuy va unga joʻr boʻluvchi variantlarning baravar sadolanishiga asoslangan yordamchi ovozli Polifoniya ; ovozdan ovozga oʻtadigan bitta kuy (mavzu)ga asoslangan imitatsiyalp Polifoniya ; bir necha mustaqil kuy bir vaqtning oʻzida sadolanishiga asoslangan kontrastmavzuli Polifoniya Yevropa kup ovozli musikasida 9-a. dan maʼlum (organum, diskant, diafoniya, kontrapunkt). Tarixiy rivojida katʼiy (15—16-a. lar, yetuk misollari Ni-derland maktabi vakillari, Palestri-na va b. ijodida) va erkin (17-a. dan, I. S. Bax, G. F. Gendel va b.) P. davrlari ajratiladi. 20-a. da I. Stravinskiy, D. Shostakovich, P. Xindemit, O. Mes-sian, B. Britten, V. Lyutoslavskiy va b. ijodida shaklan va usluban boyidi. Oʻzbekiston kompozitorlari (G. Mu-shel, T. Qurbonov va b.) P. ga muhim oʻrin ajratib, uni oʻzbek musiqa merosiga xos bayon va rivojlanuv xususiyatlar bilan uzviy boglashga intilishgan. Polifoniya oʻquv fan i sifatida maxsus musika taʼlim tizimiga kiritilgan. Uzbek musiqashunoslari 20-a. oʻrtalaridan uzbek bastakorlari ijodida Polifoniya va monodiya uygʻunlashuviga asoslangan yangi — polimonodiya uslubini ham ajratadilar. Mazkur uslub muayyan sozlar temb-ri, oʻzaro farklanuvchi sadolar yoʻnalishi, cholgʻular yoki ansambl ovozlarining oʻziga xosligi bilan belgilanadi. Dastlab u K. Jabborov, M. Mirzayev va, ayniqsa, F. Sodikrv kabi bastakorlarning cholgu kuylari va ayrim ashula asarlarida shakllangan. Keyinchalik N. Qulabdullayevning «Oʻylamang», A. Ismoilovning «Uchrashuv», «Holim soʻrma», «Favvora», «Toʻyona» kabi asarlarida yorkin ifodasini topgan.

Ad.: Koralskiy A., Polifoniya v tvorchestve kompozitorov Uzbekistana. — Voprosы muzыkoznaniya, vыp. 2, T., 1971; Qurbonov T., Polifoniya, T., 1991.

0 0 голоса
Рейтинг статьи
Подписаться
Уведомить о
guest

0 комментариев
Старые
Новые Популярные
Межтекстовые Отзывы
Посмотреть все комментарии
0
Оставьте комментарий! Напишите, что думаете по поводу статьи.x