KVADRUPOL

KVADRUPOL (lot. quadrum — toʻrtburchak, kvadrat va polos — qutb) — ishoralari musbat va manfiy, miqdor jihatdan bir xil boʻlgan zaryadlarning kvadrat shakl uchlariga ketma-ket joylashishidan tashkil topgan sistema. K. dipol momentlari teng, zaryad ishoralari qarama-qarshi va bir-biridan maʼlum masofada joylashgan ikkita dipol (zaryad) dan iborat. Kvadrupolning asosiy xarakteristikasi Kvadrupol momentdir. Kvadrupol dipol momenti Q=2e/a, bu yerda ye — elektr zaryad, / — dipollar orasidagi masofa, a—dipol oʻlchami. Kvadrupoldan uzoqlashgan sari, bunday sistemaning elektr maydon kuchlanganligi masofaning toʻrtinchi darajasiga teskari proporsional holda kamayib boradi: Ј■= I/W. K. moment dipol momenti nolga teng boʻlgan atom sistemalarda, molekulyar birikmalarda hosil boʻladi. Kvadrupol taʼsir 1/L5 kattalik, dipol taʼsir esa 1/L6 kattalik bilan ifodalanadi. Shuning uchun Kvadrupol taʼsirda energiya kuchli boʻladi. Kvadrupol momentning vaqt boʻyicha oʻzgarishi natijasida Kvadrupol nurlanish vujudga keladi. Kvadrupol tushunchasi kvant mexanika, yadro fizikasi, elektronika, termodinamikada keng qoʻllaniladi.