ИСПАНЗАБОН ­ШОИРЛАР ШЕЪРИЯТИДАН  Франсиско Луис БЕРНАРДЕС  (1900 –1978). Хуан Рамон ХИМЕНЕС   (1881–1956)  

Испан тилидан

Ҳилола Рўзиева

 таржимаси

Франсиско Луис Бернардес 1900 йилда Аргентинанинг Буэнос-Айрес шаҳрида таваллуд топган.

Унинг  “Ўзга”, “Бозор”, “Болалар боғчаси” каби шеърий тўпламлари чоп этилган.

Бернардес “Кема” асари учун Буэнос-Айреснинг Муниципал Шеърият Мукофотига, “Илк шеърлар”, “Ҳақиқий шеърлар” асарлари учун Шеърият Миллий Мукофотига (1944, Аргентина) сазовор бўлди. Шоир 1978 йилда вафот этган.

Франсиско Луис Бернардес шеърлари ўзбек тилига илк бор таржима қилинмоқда.

МЕВА

Юрагимни қолдирдим

кўмиб. Товуш дарахтинг

соя берган ерларда.

Ва товушинг дарахти

гуллар очди муҳаббат

йўғрилган сўзлардан.

Товушинг дарахтида

акс этарди оқлиги

юрагимнинг поклигин.

Товушинг дарахтидан

таралар эди ифор –

туйғуларимдан изҳор.

Товушинг дарахтида

етилди қизил мева –

бу муҳаббат меваси.

Ва товуш дарахтингдан

узилиб тушди мева

қоқ юрагим устига.

Бамисоли юрагим

эди товуш дарахтинг

етилтирган меваси.

Бодом дарахтига ташбеҳлар

I

(Алла)

Янги туғилган ерни

Кўклам – меҳрибон она.

Бодом гуллари билан

Йўргаклар ғойибона.

II

                (Ташаккур)

Далаларга буюк табиат

Бергани-чун соғлиғин қайта.

Ҳар бир бодом дарахти билан

Оппоқ гулли ташаккур айтар.

III

(Упадон)

Келганида доктор жаноб Гул

Гарчи ғамгин бўлса-да ўтлоқ,

Дарҳол очар табассум билан

Упадонин баҳорий оппоқ.

IV

(Мактублар)

Кўкламдаги бодомлар:

Қайлиғимнинг мактуби,

Баҳорда кўрдим уни.

Кўкламдаги бодомлар:

Мактублардан парчалар,

Кутган эдим қанчалар.

V

                (Таътил)

Қишки машғулотлардан

Чиқдилар толиб диллар.

Гуллаётган бодомдан

Қўлларида оқ дафтар.

VI

          (Баҳорий тақдимот)

Бутун борлиқ ранги пар

Бежо боқар ҳаммага.

Чунки либосин илк бор

Тақдим этар оммага.

VII

                    (Лид^[2])

Гулгун бодом нозик ҳилолга

Айлантирди лидни ногаҳон.

Янграб кетди Рембо^[3] сўзи-ю,

Дебюссининг^[4] куйи шу замон.

VIII

(Илми баҳор)

Хўп тажриба бўлди бодомга

Оқартирди соқолини қор.

Энди эса куртак ёзмоқда

Назокат-ла илми баҳор.

IX

(Нонушта)

Ярим мудроқ далалар

Эриниб кўзин очар.

Кийиниб, сўнг бодомгул

Пиёладан чой ичар.

X

(Ибтидо)

Йигитча – бодомвойга

Кўклам кўз қирин ташлар.

Қоғоздан қушча ясаб

Ўзи суҳбатни бошлар.

Атоқли испан шоири, Нобель мукофоти совриндори Хуан Рамон Хименес 1881 йилда Могер шаҳарчасида туғилган. Ўн тўққиз ёшида шоирнинг “Настарин қалби” ва “Нимфиялар” номли китоблари чоп этилди. Унинг “Сатрларим”, “Ғамгин оҳанглар”, “Олисдаги боғлар”, “Чўпон қўшиғи”, “Кўклам наволари”, “Мунгли қўшиқлар” ва бошқа тўпламлари испан шеърияти ривожига муҳим ҳисса қўшди.

Хименес она тилининг фусункорлигини чуқур ҳис қилган ижодкор. Унинг шеърларида сўз, оҳанг ва тасвирлар бир-бири билан чамбарчас боғланган.

1956 йили «Испан шеъриятининг бадиий гўзаллиги ва руҳини сақлаб қолгани учун» Нобель мукофотига сазовор бўлган.

ҚИЗҒАЛДОҚ

Қизғалдоқ, заминнинг қони

қизғалдоқ, қуёшнинг доғи.

Кўкламойнинг қизил дудоғи,

юрагимнинг ол қизғалдоғи!

Жилмаясан қанчалар яшил

токзор ичра, буғдойзор ичра.

Майса босган жилға қирғоғин,

юрагимнинг ол қизғалдоғи!

Ёқут лабларнинг шод маъшуқи,

гуллар узра қизил капалак.

Бу ҳаётнинг ёруғ чироғи,

юрагимнинг ол қизғалдоғи!

АГАР ШОШСАНГ

Агар шошсанг

Вақт олдингдан

Уятчан капалакдек учиб ўтади.

Секин юрсанг

Вақт ортингдан

Юввош буқадай эргашади.

ЯШИЛ ҚУШЧА

Яшил қушча, зумрад қушча

Шафaқни безайди шунча!

Қуюқ қарағай шохи

Сеҳру афсун саройи.

Ғув-ғулайди нолали

Кузатиб қочқин сойни.

У ер яшил дарахтзор

Зумрад қушнинг ини бор.

Яшил қушча, зумрад қушча

Шафaқни безайди шунча!

Сўнгги майин шаббода,

Хаёлларга чўмади.

Кун нолон қарағайни

Минг бир рангга кўмади.

Вақт эринчоқ ва хомуш,

Эй яшил, эй зумрад қуш.

Яшил қушча, зумрад қушча

Шафaқни безайди шунча!

Ёлғизлик, осудалик

Улуғвор ҳисни туйиб,

Дуо қилади юрак

Меҳр тафтидан ийиб.

Гўзаллик! Биллур товуш!

Ногоҳ сайрар зумрад қуш.

Яшил қушча, зумрад қушча

Шафaқни безайди шунча!

Узоқлашар қўшиғи

(Тўхтадими шабада?)

Қушчанинг туйғулари

Сезилади далада.

Тугмачагул – фиғонин

Рамзидир, ачир жоним.

Яшил қушча, зумрад қушча

Шафaқни безайди шунча!

СЎНГГИ КУЗ

Дарахт шохларида хазонмас энди,

У айланиб қолган сариқ қуёшга.

Олтиндан ясалган ҳайкалдек бўлиб,

Жойида қотгандир ғаму кўзёшдан.

Ўлимни хотиржам қарши олар у,

Сўнгги япроғи ҳам учишин кутар.

Икки ойлик озор тўлови деб бу…

Табиат бошидан сочиб кетди зар.

AZUL^[5]

                                                                  Қалбимга.

Хушчақчақ ва хотиржамман мен

Биламанки поклигим – кўрким.

Қалбимдаги чаманзорда оқ

Атиргуллар очилган кўркам.

NEGRA^[6] 

                                                                  Рамон Годой ва Солага

Андуҳларим тин олар тунда

менинг билан; бемажол, ҳорғин.

Куни билан олишавериб

қалбим билан ярадор, сўлғин.

Ором олар менингдек улар

туни билан куч тўплаб танга.

Уйғотишар тонгда дарғазаб

чорлаб маъюс қалбимни жангга.

ЎСМИРЛИК

Айвонда бир зум

Қолгандик ёлғиз.

Шу ширин тонгдан

Қайлиқлармиз биз.

Табиат мудраб

Очмагайдир кўз.

Кулрангдир осмон

Ҳукм сурар куз.

Дедим: “Бер бўса”,

Яноғин тутди.

Хазинасини

Йўқотди худди.

Жонсиз япроқлар

Тўкилар боққа.

Чучмома бўйи

Келар ҳар ёқдан.

Менга қарашга

Ботинмас сира.

Қайлиқмиз, десам

Ёши тирқирар.

ЯШИЛ ҚУШЧА

Келдиму,

Кўз ёшим қолди узоқда

Денгизлар бўйида

Нола чеккувчи.

Келдиму,

На фойда бу ташрифимдан

Узоқда қолган-ку

Менинг юрагим.

Келдиму,

Атаманг мени иним деб

Чунки қалбим қолган

Узоқда йиғлаб.

ФАҚАТ СЕН

Зуҳродан-да аъло

Ўзинг ёлғизим.

Тунги чироғимсан,

Тонгги юлдузим.

^[1]* Манба: Мигель де Сервантес Виртуал кутубхонаси. 2006 й. Шеърий антология; www. poemas-del-alma.com

^[2] Лид – Вокал мусиқа жанри.

^[3] Артюр Рембо, француз шоири (1854–1891).

^[4] Клод Дебюсси, франциялик бастакор, мусиқий импрессионализмининг ёрқин намояндаси (1862–1918).

^[5] Azul (исп.) – мовий.

^[6] Negra (исп.) – қора.

2018/1