Mahsatiy GANJAVIY
(XII asr)
RUBOIYLAR
Mard oʻl, gar joʻmardlik sen uchun shior,
Boshim silamoqlik nahot senga or?
Zar berar boʻsamga dunyo shohlari,
Zorsiz sen bir oʻpich olmassan, ey yor!
* * *
Nomurod ayladi meni bu zamon,
Qoʻlidan kelgani – zahmatu ziyon,
Tilaging shu ersa chirpirat meni,
Toshingday aylantir, ey charxi davron!
* * *
Sevgi minbariga chiqdik qachon biz,
Ishqdan oʻzga kalom demadik hargiz.
Bizning bu manzilga qadam bosmasin
Ishq ichra yonmagan, muz kabi hissiz.
* * *
Oshiqlar uyining darvozasi, bil,
Koʻpdan beri boʻlmish bizim bu manzil.
Mevamiz qaygʻudir, behushlik mudom,
Shodlik bu xonaning mehmoni, degil.
* * *
Birovlarga kuning qolsa, bu – yomon,
Qurigan shox soya solibdi qachon?
Sabr – aziz aylar, tamaʼ etar xor,
Tansiq narsalarga qanoat darkor!
* * *
Jonga ora kirmas bu pul – bevafo,
Barchani supurgay ajal berizo.
Xarobotdan chiqib bir pir soʻyladi:
“Shod yasha, tuproqda yotgung benavo!”
* * *
Gʻamingdan koʻngulda darmon qolmadi,
Bu yoshlik shavqiga poyon qolmadi.
Ishqing bir oʻlimdir, bu xira nafas –
Tiriklik nomidan nishon qolmadi.
* * *
Gar haqning boshida boʻlsang hamki toj,
Seni-da yigʻlatar bir kun ehtiyoj.
Eling dardini bil, unga yaqin boʻl,
Bir kun oʻzing elga boʻlarsan muhtoj!
* * *
Bu havo, sahroni tutgan zarralar –
Kayqubod, Faridun xoki muqarrar.
Dunyo ham falakning qoʻlidagi jom,
Qon toʻla piyola, desam, rost boʻlar.
* * *
Oltin dedi: “Men ham kuningda kerak,
Tuz kabi muhtojdir menga har xoʻrak.
Meni oʻlik kabi tuproqqa koʻmma,
Hayot uchun men ham eng yaqin koʻmak”.
* * *
Purxun koʻzlarimdan oqqan jolalar
Xanjardan silqigan qizil qon qadar.
Bagʻrim kabob oʻldi – xundur selobi,
Kabobdan qon seli tommasmi magar?
* * *
Koʻngli egrilardan, bukrilardan dod,
Nomard erkaklardan yaxshiroq arvod.[1]
Bevafo doʻstlardan dushman aʼlodir,
Beburd doʻst uyidan oyogʻingni tort!
* * *
Sham yonar boshidan, koʻz yoshi toʻkar,
Soʻxtasin darchadan birov irgʻitar.
Boshing-la maqtanma, shamdan saboq ol:
Mahv oʻlar boshidan oyoqqa qadar.
* * *
Ne bois jismingni yondirdilar, sham,
Yoʻldan ozdirdilar bunda bir oqshom?
Sen oʻzing soʻylagil, naylasin agar
Kuyib kul boʻlmoq-chun yaralsa odam?
* * *
Seniki boʻlsa Chin, Misru Rumo ham,
Bilki, sening boʻlur butun dunyo ham.
Imoning pok saqla, oʻn arshin kafan,
Uch arshin yer oxir qismating, odam!
* * *
Ey doʻst, muhabbating – jonima tuzoq.
Sening bir visoling – ming bir ishtiyoq.
Aqlu qarorimni olmish nozlaring,
Sabr deganlari koʻngildan uzoq.
* * *
Xarobotga koʻngling boʻlmasa, kirma,
Darveshlik tariqin bilmasang, kirma.
Boshidan oʻtganning yoʻlidir bu koʻy,
Bu yoʻlda jon qurbon qilmasang, kirma!
* * *
Xarobot – manzili joʻmard erlarning,
Bunda oʻrni yoʻqdir badkirdorlarning!
Ixlos-la qadam qoʻy bu joyga, bilki
Haddi yoʻqdir bunda hiylakorlarning!
* * *
Ey, sen ishvalari goʻzaldan goʻzal,
Noz etma, injima, rahm et loaqal!
Ey, sen qoshlariday vaʼdasi egri,
Ehson de bu jomni, toʻkmagil bir gal!
* * *
Koʻzimdan sochildi qatra-qatra qon,
Koʻklarga sovurdim tuproqni, inon.
Kimning duosi bu, bilmasman, ey doʻst,
Ki daryo gʻamingdan tirik qoldi jon.
* * *
Iqbol kelib bu kun koshonamizga,
Dunyo, qulingman, deb kiradi soʻzga.
Davlatki, dononi izlab kelibdi,
Kulib boqar endi tole ham bizga!
* * *
Aqdu band etilsa er bilan xotin,
Shariat ishi der, yoʻl beradi din.
Nikoh etilganman ruboiyga men,
Bormi bu nikohni qoʻllovchi oyin?
* * *
Yonar tosh boʻlsang-da, ey soqiy, magar,
Ajal yomgʻirlari bir kun soʻndirar.
Bu dunyo – bir kaft xok, mutrib, gʻazal ayt,
Soqiy, davra aylan, boda sun, yetar!
* * *
Senga jon bagʻishlay gul dudogʻimdan,
Qora zulflarimdan, ol yonogʻimdan.
Shod-xandon, mastona raqsga tushay
Chang chalib shod etay visol bogʻida.
* * *
Oyu Zuhromudir yuzing va koʻzing,
Yusuf chohi erur xol birla yuzing.
Sen bugʻdoy, men somonpoyadek sariq,
Somonsiz bugʻdoy hech koʻrdingmi oʻzing!
* * *
Dudogʻing-la meni asir qil, jonon,
Makka toshiga elt, aylagil qurbon.
Gunohim bor esa, qoʻy, zindon oʻlsun –
Mendek gunohkorga chohi zanahdon.
* * *
Yorning tomiriga shox qoʻygan zamon
Hazir boʻl, injitma, tabib, nogahon.
Axir yor qoʻliga urgan nishtaring
Bir uchi qalbimga sanchilur, ishon!
* * *
Sen ariq boʻyida sarxush sahar payt,
Oy yuzli jononim, ey sarvi qomat!
Men koʻza koʻtarib kelurman bu yon,
Suv – asli bahona, diydor – gʻanimat!
* * *
Bul kecha dilbarim mehmon nihoyat,
Yolgʻiz tushlaridan aylar shikoyat.
Ey, kecha, dard-qaygʻu boʻlsang-da ketma,
Otma, tong, boʻlsang-da baxtu saodat!
* * *
Yorim barmogʻida uzuk boʻlsaydim,
Uning qoʻllarida koshki, yonsaydim.
Har gal yor kamondan oʻt otgan chogʻi
Gulday dudogʻidan oʻpich olsaydim…
* * *
Gul dedi: “Ochmadim qiygʻos gʻunchalar,
Termadim saodat bogʻidan samar.
Gulob qilmoq uchun meni uzgan qoʻl
Bandimday kesilgay bir kun muqarrar!”
* * *
Yam-yashil chamanda tovlanadi gul,
Bulbul zavqi joʻshib aylar arzi dil.
Ajab, har ikkisi maftun, mahliyo:
Gul – qisqa umriga, toqliqqa – bulbul!
* * *
Majlisning koʻrkidir gul bila chechak,
Gul – goʻyo koʻylagi toʻzgʻigan goʻdak.
Koʻrdim: qizarmishdir hayoli gʻuncha,
Lablarida duru gavhar tutgandak.
Gulning vatanidir chaman mudomo,
Koʻylagi yirtilmish etakkacha to.
Dedim: kim toʻzitdi sabr pardani?
“Men” dedi shivirlab saharxez sabo.
Uygʻon, ikki yuzli ishvakor oʻgʻlon,
Lutfu qiliqlari fitnakor oʻgʻlon.
Bergan vaʼdalaring uzum suvidek
Qadahdan toʻkmagil, ayla or, oʻgʻlon.
* * *
Tashnalab oʻldim men, qaqradi koʻzim,
Zolim oʻqlariga yoʻq tobu toʻzim.
Ishqning olovinda suvday eridim,
Gʻarqu gʻarqob boʻldim selida oʻzim.
* * *
Visoling-la toʻlin kechalar ketdi,
Kiprikdan uzilib injular ketdi.
Dilimning rohati, munisim, har ne –
Sen ketding, sening-la barobar ketdi!
* * *
Ey, sabo, sasingga boʻlayin qurbon,
Malak avlodiga etsang-chi ayon:
Koʻrdim, intizoring boʻlib bechora
Mahsatiy yoʻl uzra bermoqdadir jon!
* * *
Uyqu yoʻq, seningsiz gʻarib kechalar,
Uyqusiz koʻzimdan otash sochilar.
Zulfingdek toʻzgʻigay tushlarim mening
Banogoh koʻzlarim ilinsa sahar.
* * *
May berki, bu falak gʻamlarga makon,
Ey yorim, jonimdan toʻydirdi hijron.
Men kabi shodlikni sevganni nechun
Bodasiz, jononsiz xoʻrlaydi davron?
* * *
Bir zahri botildir, kakradur firoq,
U jonni yoqquchi shavqu ishtiyoq.
Oʻlim – jon xalosi, oʻlimdan yomon –
Bu yorugʻ dunyoda yordan ayrilmoq.
* * *
Yorimdan ayirdi bu makkor falak,
Koʻzim jolasiga doʻst qildi yurak.
Vasliga muyassar boʻlmadim bir bor,
Ayriliq jafosi ayladi halak!
* * *
Ont ichayki oftob jamoling haqi,
Anbar sochlaringning shamoli haqi,
Parishon koʻnglimning chamanzorini
Har kecha sugʻorgay koʻz yoshim oqib.
* * *
Qalbim oshiqlarning sardaftaridir,
Ishqing azobiga bir mushtariydir.
Toshdan ham qattiqsan bagʻri toshlikda,
Jabringga dosh bermoq zoʻr hunarimdur.
* * *
Istadim: Ajamdan bir noma bitsam,
Qalbim qon boʻldiyu boʻgʻdi meni gʻam.
Yuragim xuni-la bitdim xatimni,
Yigʻladik ham maktub, ham men, ham qalam.
* * *
Maktubim ivitdi koʻzlarim nami,
Qon rangida yonar har bir raqami.
Qalam ham men kabi gʻamboda erdi,
Boshi-la yigʻlardi yozguncha gʻamni.
* * *
Yozar esam sevgim ming yil yetmagay,
Ishqing hikoyati hargiz bitmagay!
Sigʻmas bu hikoyat qogʻoz-qalamga,
Ming noma bir suhbat oʻrnin tutmagay!
* * *
Koʻrdim: Juma bozor yoʻlning roshida
Kaklik sayrar edi burgut boshida.
Kakarlab derdiki: “Jafokor bir kun
Shunday marg topadi falak toshidan!”
* * *
Qassobsan, qurboning oʻxshayman bu choq,
Dosh bergum suyakka yetsa-da pichoq.
Qassobning ishidir kesganni sotmoq,
Sen meni oʻldiru, sotmagil biroq!
* * *
Menga ataganin u novvoy dilbar
Qoshu qovoq qilmas, noz ila tutar.
Xamirday iyladi ishqida meni,
Qoʻrqaman, non kabi kuymasam sahar…
* * *
Oy yuzlisan, ajab tikuvchi oʻgʻlon,
Senga yuz Mahsatiy chokardir, inon.
Har qatim tortganda shakkar labingga
Ipakday teginsam, yoʻq edi armon.
* * *
Men qum elovchiga boʻlaman hayron,
Tilim lol sirimni etgali bayon.
U-ku tuproq elab axtarar oltin,
Kaftimda tilloyu uni izlayman.
* * *
Ey, shohi dilorom, yasha ming yillar,
Soyangda baxtiyor kun koʻrsin ellar.
Har yil ming oy boʻlsin, har oyda ming kun,
Har soat ming kunga boʻlsin barobar.
* * *
Tulporing falakka urardi tuyoq,
Sendan judo qildi uni ham firoq.
Boshini kesdilar argʻumogʻingni,
Quyrugʻiga hech kim tegmadi biroq.
* * *
Ey, shohim, shohlardan aʼloyu mumtoz,
Senga baxt dulduli – toledan niyoz.
Oltin tuyoqlari botmasin deya,
Tuproqqa kumushdan soldi poyondoz!
* * *
Shohning lashkariga filingdan qiron,
Vaziringga asir ming qaysar, hoqon.
Ruxingga sadagʻa boʻlsin bu jonim,
Shohlarni taxtidan tushirding, jonon!
* * *
Emishki: pistaning ogʻzi boʻlar tor;
Sening qatoringda tursa – pista xor.
Pista dahoningga oʻxshayman desa,
Demak, adabsizdir, chaqib qoʻygil, yor!
Ozarbayjon tilidan Oydin HOJIYEVA tarjimasi
“Jahon adabiyoti” jurnali, 2013–3
[1] A r v o d – xotin.
https://saviya.uz/ijod/nazm/gamingdan-kongulda-darmon-qolmadi/