Beshyog‘och dahasi. Qozirobod, Boyko‘cha mahallasi, Do‘mbirobod, Chilonzor

Post Views:
364

Jome Masjidi (1451). Toshkent shahrining hozirgi Gulbozor mahallasi hududida butun Turkiston va Xurosonda piri murshidlardan biri darajasiga ko‘tarilgan, nomi butun islom dunyosida ulug‘langan Xoja Ahror tomonidan qurilgan. Masjid o‘z davrining salobatli va muhtasham binolaridan hisoblanib unda Juma va Hayit namozlari, xutbalar o‘qilgan, diniy ma’ruzalar tinglangan. 1454 yilda yana Xoja Axror tomonidan jome masjidi ro‘parasiga madrasa qurdirilgan. Mustaqillik yillarida nurab qolgan bu masjid binosi buzilib, o‘rniga zamonaviy yangi masjid binosi qad ko‘tardi.

Qozirobod hozir Chilonzor tumanidagi mahalla. Shahar qozikaloni Boqixon qozi yordamida qo‘shimcha kichik darvoza ochilganidan xursand bo‘lgan xalq, mavzelariga boradigan yo‘lni obodonlashtirish maqsadida katta hashar uyushtiradilar. Xalqning bu tashabbusidan ilhomlangan qozi xalqni hamma taraflama qo‘llab turadi. Choyxona, savdo va turli hunarmandchilik do‘konlari quriladi. Abulqosim avlodlarining gaplariga qaraganda, bu ko‘cha va mavzening Qozirobod nomini olishi shundan.

Boyko‘cha mahallasi. Dahaning qadimiy mahallalaridan biri bo‘lgan. Giliston, Mo‘rkon, Xo‘ja mahalla va Chaqar mahallalari bilan chegaradosh bo‘lgan. Mahallada katta yer egalari, savdogarlar va boshqa mulkdorlar yashagan. Nomi shundan.

Do‘mbirobod hozir Chilonzor tumanidagi mahalla. (bu joy qadimda dahaning mavzelaridan biri bo‘lgan). Ayrim mahalla oqsoqollarining gapiga qaraganda, dastlab mavze guzarida Mirsoat nomli qassob do‘kon ochib ish boshlagan. Har mol so‘yganida uning aqli zaif o‘g‘li do‘mbira chalib turgan. Do‘mbira ovozini eshitgan aholi go‘sht olish taraddudida guzarga otlanishgan. Shuningdek, Mirsoat nihoyatda semiz bo‘lgan. Mavzening u yoki bu sababga ko‘ra Do‘mbirobod nomini olishi shundan.

Chilonzor Beshyog‘och dahasining mavzelaridan biri bo‘lgan. Chilonzor tumanidagi Chilonzor qabristonining tarixiy nomi «Jilonota qabristoni» deb yuritilgan. Qabristonda XIII asrga oid Jilonota maqbarasi bor.

Rivoyatlarga ko‘ra Jilonota tabobatdan yaxshi xabardor inson bo‘lib, shifobaxsh o‘simliklar, jumladan, «chilonjiyda» (bu o‘simlik mevasi qon bosimi kasalligiga davo hisoblanadi) daraxtlari bilan burkangan bog‘ barpo qilgan.

Xalqimizda chilonjiyda, goho talaffuzida «Jilonjiyda» ham uchrab turadi. Mavzening Chilonzor deb atalishi shundan degan fikrlar ham bor.

Chilonzor Oqtepa IV-XI asrlar arxeologik yodgorligi. Toshkentning janubiy-g‘arbiy qismida, Bo‘zsuv kanali bo‘yida joylashgan. Yodgorlikning balandligi 15 metrlik tepalik bo‘lib, atrofida qadimiy qishloq xarobalari joylashgan (1940 yil A.I.Terenojkin qaydnomasi). Qazilmalar natijasiga ko‘ra undagi imorat xom g‘isht va paxsadan solingan qasr bo‘lganligi, hamda otashparastlarning istehkomli ibodatxonasi ekanligi aniqlangan. Mavjud manbalar Chochda ajdodlar ruhiga sig‘inish keng tarqalganligidan va ibodatxona shu maqsad uchun mo‘ljallanganligidan dalolat beradi.

Bu joy VII-VIII asrlarda Choch viloyati markazi (Mingo‘rik deb atalmish arxeologik yodgorligi)ning atrofida joylashgan istehkomlaridan biri bo‘lib, gavjum bo‘lgan yirik ziyoratgohlardan biri hisoblangan. Arab xalifaligi istilosidan so‘ng bu yer bir qancha vaqt zardushtiylik udumlari bo‘yicha dafn etish joyi bo‘lib xizmat qilgan, so‘ngra xarobaga aylangan. Bu yerda kichik qishloq shakllangan davrda (X-XI asrlar) xarobalar atrofida hayot tiklangan.

Abdulaziz Muhammadkarimov
“Toshkentnoma”. 2009 yil