AVLIYO CHALABIY

AVLIYO CHALABIY, Avliyo Chalabiy Muhammad Zalli ibn Darvish (1611 — 1683) — turkiyalik mashhur sayyoh va olim. Istanbulda zargar oilasida dunyoga kelgan. U arab, fors va yunon tillarini, tarix, geografiya va sheʼriyat ilmi (poetika)ni chuqur egallagan. Avliyo Chalabiy birmuncha vaqt Istanbuldagi Ayo Soʻfiya masjidida hofizlik (qorilik) qilgan. Soʻngra sulton saroyiga xizmatga olinadi, lekin koʻp oʻtmay harbiy xizmatga joʻnatiladi. U bir necha bor Turk armiyasining Azovga (1641) va Vengriyaga (1656) qilgan yurishlarida qatnashgan. A. Ch. Kichik Osiyo, Kurdiston, Suriya, Falastin, Mesopotamiya, Misr va Habashistonning koʻp joylarini kezib chiqqan (1640); u Jan. Rossiya (1665), Krim va Kavkaz, xususan, Ozarbayjon (1644—48), Ukraina (1656—58), Bolqon ya. o. (1656, 1680) boʻylab sayohat qilgan. Bu mamlakatlarning tarixi, iqtisodiy, siyosiy ahvoli va xalqining urf-odati haqidagi qimmatli maʼlumotlar olimning «Sayyohning tarixi» yoki «Sayohatnoma» asarida keltirilgan. Asarning qoʻlyozmalari Turkiya, Fransiya, Angliya va b. mamlakatlarning qoʻlyozma asarlar fondlarida saqlanmoqda. «Sayohatnoma» 1897—1938-y. lar orasida 10 jildda turk tilida nashr etilgan. Uning ayrim qismlari Gʻarbiy va Sharqiy Yevropa tillariga, Moldova va Ukra-inaga oid qismlari rus tiliga tarjima qilinib, 1961, 1979, 1983-y. larda nashr etildi.