ASTROSPEKTROSKOPIYA

ASTROSPEKTROSKOPIYA (ostro… va spektr…, yun. skopeo — qarayman) — osmon yoritqichlari nurini spektrga yoyib tahlil qiladigan, unga asoslanib ularning fizik holati, kimyoviy tarkibi, harakati, shuningdek yulduzlararo muhitdagi moddaning xususiyatlarini tekshiradigan astrofizik usul. Osmon yoritqichlari spektri teleskopga oʻrnatilgan tirqishli yoki tirqishsiz spektrograf vositasida olinadi. Tirqishli spektrografda bir vaqtning oʻzida bitta yulduz spektrini olish mumkin. Obyektivi oldiga prizma oʻrnatilgan astrograf birdaniga bir necha oʻn va yuz yulduz spektrini olishga imkon beradi. Astrospektroskopiya asosiy masalalari osmon yoritqichi spektrini suratga tushirish yoki lentaga yozib olish va unda energiyaning taqsimlanishini, spektral chiziqlar toʻlqin uzunliklarini oʻlchash va bu chiziqlar qanday kimyoviy element atomlariga tegishli ekanini aniqlashdan iborat. Buning uchun osmon yoritqichi spektri ustiga va tagiga etalon spektral chiziqlari bor lab. manbaining spektri ham tushiriladi. Yoritqichning spektral chiziqlari manba chiziqlariga taqqoslanadi va ularga nisbatan toʻlqin uzunliklari oʻlchanadi. Shunday yoʻl bilan yoritqich atmosferasida qanday kimyoviy elementlar borligi aniqlanadi. Kuzatilgan chiziqlarning etalon chiziqlarga nisbatan siljishiga koʻra yoritqichning nur yoʻnalishidagi (nuriy) tezligi topiladi. Mas, Galakti-kalar spektrida chiziqlarning qizilga siljishi (Dopler effekti).