Alvastiko‘prik

Post Views:
371

Toshkent ensiklopediyasi (2009): “Tarixda bu joy Alvastiko‘prik deb atalgan, 1930-yillarda bu yerda 3 qatlgoh bo‘lgan. 1937–53 yillarda qatag‘onga uchragan vatandoshlarimizning 13 ming nafari otib tashlangan”.

Naim Karimov: “Bugun ko‘rkam ziyoratgoh barpo etilgan joylar XX asrning qariyb 50-yillarga qadar Toshkentning eng pastqam, xilvat go‘shasi bo‘lgan. Bu yerdagi birdan-bir inshoot “Alvasti ko‘prik” deb nomlangan. Xuddi shu yerning 20-yillar adog‘idan boshlab, mustabid davlatga qatag‘on xizmat qilgani ham tasodifiy emas. Mutaxassislarning bergan ma’lumotlariga ko‘ra, 20-40 yilar orasida bu yerda uchta qatlgoh bo‘lgan. Ularning biri – televizion minoraning Ishchilar shaharchasi tomon tushgan “oyog‘i” atrofida, ikkinchisi- ziyoratgohning yuqori tarafida, nihoyat, uchinchisi esa “Abraziv” zavodining o‘rnida bo‘lgan. Shu tarzda Yunusobod qariyb yarim asr mobaynida xalqimiz tarixidagi eng dahshatli voqyealarning tilsiz shohidi bo‘lgan”.

Husan Tojiboyev: «1953 yili Alvasti ko‘prik yaqinidagi 5-g‘isht zavodida xaydovchi bo‘lib ishlardim. Alvasti ko‘prik yaqinidan tuproq olayotganda Mirolim aka degan kishi: «1937-38 yillarda bu yerga odamlar olib kelib otilgan. Avval ularning suyaklarini yig‘ishtirib olaylik», degani yodimda. Biz tuproq olishda davom etdik. Keyingi kuni Mirolim aka aytgan joy ochildi. Chuqurlikda odamlarning mayyitlari ustma-ust qalashib yotardi. Ular o‘sha — otilgan paytda qanday bo‘lsa, shunday ko‘rinishda edilar. Biroq usti ochilishi bilan bir hovuch suyakka aylanardi. Meni hayratga solgan narsa shu bo‘ldiki, mahbuslarning kiyim-kechagi aksariyat holda saqlangan. Hatto chiriy boshlagan qog‘ozlar ham chiqqan. Lekin ularni o‘qib bo‘lmagan, to‘kilib ketgan. Shunga ham yarim asrcha bo‘ldi. Ammo hamon ko‘rganlarim ko‘z oldimdan ketmaydi.

O‘g‘il-qizlarim, nabiralarim bilan «Shahidlar xotirasi» ziyoratgohini aylanar ekanman, qatlgohlar o‘rnida qatag‘on qurbonlari ruhini shod etuvchi shunday mo‘’tabar maskanni yaratgan, savobli ishlarga bosh-qosh bo‘layotgan davlatimiz rahbari haqqiga duo qilaman, shahid ketgan ajdodlar ruhi har doim u kishini qo‘llab-quvvatlasin, deyman».

Said Ahmad: “Odamlar «Alvasti ko‘prik» deb nom ko‘ygan ko‘prik tagidan tinimsiz poyezd o‘tardi.

Onamning singlisi, katta xolamning bog‘i shu yerda edi. Bog‘ning bir tomoni «Alvasti ko‘prik»ka, bir tomoni Sabzavotchilik tajriba stansiyasiga, etagi temir yo‘lga tutash edi.

Bu joylar kechalari juda vahimali, qo‘rqinchli bo‘lardi. Ko‘prik tagida ajinalar bor, deb tunda ko‘prikdan deyarli odam o‘tmasdi. Bu joylarga xali elektr kelmagan, atrofda milt etgan bir nur ko‘rinmasdi.

Ba’zan mahallaga GPU odami kelib, oqsoqolga nimalarnidir tushuntirardi. Oqsoqol esa uyma-uy yurib, qorong‘i tushgandan keyin ko‘chaga chiqmasliklarini, bolalarni ham uyda ushlab turishlarini tayinlardi. Biz bolalar baribir qochib chiqib ketardik. Bilamiz, GPU odami bekorga kelmagan. Butalar orasiga yashirinib temir yo‘lning naryog‘idagi «Najas tepa»ga qarab pusib o‘tirardik. Temir yo‘l bo‘ylab miltiq ko‘targan soqchilar u yoqdan-bu yoqqa borib, kelib turardilar. Boshliqlari kamariga to‘pponcha taqqan qorovulboshi ulardan xabar olib turardi. Bunday paytda «Alvasti ko‘prik»dan birovni o‘tkazishmasdi.

Tun yarmidan oqqanida ko‘prikdan usti berk yuk mashinasi o‘tadi. Chap tomonga burilib, «Najas tepa» oldidagi o‘ngir yonida to‘xtaydi. Undan qo‘li bog‘langan besh-olti kishini tushirishadi. Ruscha so‘kishlar baralla eshitilib turadi.

Qorong‘ida hech narsa ko‘rinmaydi. Buta shoxlari orasidan mashina chirog‘i arang ko‘rinadi.

Birdan mashina farasi do‘nglikni yoritib yuboradi. Buta shoxlari orasidan o‘sha tarafga tikilib qaraymiz. Ko‘li bog‘liq yetti kishi qator turibdi. Ulardan o‘n besh metrlar uzoqlikda soqchilar yelkadan miltiqlarini olib shay bo‘lib turishibdi. Zatvorlarning sharaqlagani eshitiladi. Boshliq «ot!» degan buyruq beradi. Yetti miltikdan barobar o‘q uziladi. Ko‘li bog‘liqlardan ikki-uchtasi yiqiladi. Dod-faryodlar, ingrash tovushlari eshi-tiladi. Miltiqli kishilar yiqilmay tik turgancha chayqalayotgan yaradorlarga yana o‘q uzadilar. Otilganlarning ovozi tinadi.

Xolamning o‘g‘li Ne’matilla, dushmanlarni otishdi, dedi. Men esa dag‘-dag‘ titrayman. Uning bilagiga osilib, yur, ketaylik, deb qistayman. Jim tur, bilib qoladi, deb meni jerkib tashlaydi u. Qorong‘i kechani sukunat bosdi. Bir ozdan keyin o‘sha joydan chang ko‘tarildi. Pastga tashlanayotgan tuproq changlari mashina farasining o‘tkir nurida pastak bulutdek aniq ko‘rinib turardi. Temir yo‘l shpallari ustida u yoqdan-bu yoqqa yurib turgan soqchilar yuqoriga chiqib ketishdi. Mashina chirog‘i goh daraxt uchlarini, goh pastak tomlarni yoritib orqaga burildi. Keyin «Alvasti ko‘prik» tepasiga chiqib shahar tomon shitob bilan ketdi…”.