Tarjimai hol
Al-Fudáyl ibn Iyyád — taniqli islom mutahassisi, hadisnafis, zohid. Al-Fudayl ibn Iyyad so‘fiylar tomonidan avliyo deb sharaflanadi.
Uning to‘liq ismi: Abu Ali al-Fudayl ibn Iyyad ibn Ma’sud ibn Bishr at-Tamimi al-Yarbu’i al-Xurosoniy (arab. الفضيل بن عياض بن مسعود بن بشر التميمي اليربوعي الخراساني).
Al-Fudayl Abivardlar sulosidan bo’lib, Samarqandda 107 yilda (hijriy 725 yil) tug‘ilgan. U yoshligida qaroqchi bo‘lib, Serax va Abivarddan o‘tgan karvonlarga hujum uyushtirgan, degan shubhali aniq manbaa ma’lum. Kunlardan bir kuni karvonga hujum uyushtirayotgan vaqti unga Qur’oni karimning “Mo‘minlarning qalbi Alloh nomini eshitganda unga itoat qilib, haq va nohaqlikni singdirish, ularning to‘g‘ri va noto‘g‘ri ishlari uchun javob berish vaqti kelmadimi?” Al-Xadid 57:16 (Quliyev), degan oyatlari eshitiladi. Go‘yo shu eshitganlari uni jinoyatga chek qo‘yib, tovba qilishga majburlaydi.
Shundan so‘ng, u Iroqning Kufu shahriga ko‘chib, Sulaymon al-Amash, Bayan ibn-Bishra, Ibn Abu Leyli, Jafar as-Sodiq va boshqalardan ilm oladi. U orqali Abdulloh ibn al-Muborak, Yaxyo al-Kattan, Abd ar Rahmon ibn Mahdiy, Sufan ibn Uyan, al Asmi, Abd ar-Razzoq as Saniy, Muhammad ash-Shafii, Abu bakr Al-Humaydiy kabilarga hadis tarqatishgan.
Al-Fudayl o‘zining xudojo‘yligi va zohid hayot tarzi bilan tanilgan. Abu Nuaymaning “Xilat al-avliya” kitobida al-Fadl ibn ar-Rabi’ning rivoyatida taniqli abbosiylar xalifasi Xorun ar-Rashidning al-Fudayl huzuriga tashrifi keltiriladi. Xorun ar-Rashid tashrif buyurgan boshqa ulamolardan farqli o‘laroq, u chuqur qarzga botganligiga qaramay, xalifalikdan va barcha tortiqlardan voz kechib, uning asosiy qarzi Alloh oldidaligini tushuntirgan.
Al-Fudayl ibn Iyyad Makkada 187 yili (hijriy 803 yil) vafot etgan.