Абай кара соз — 34

Жұрттың бәрі біледі өлетұғынын және өлім үнемі қартайтып келмейтұғынын, бір алғанды қата жібермейтұғынын. Қазақ осыған да, амал жоқ, нанады, анық өз ойына, ақылына тексертіп нанбайды. Және һәмманы жаратқан құдай бар, ахиретте сұрау алады, жамандыққа жазғырады, жақсылыққа жарылғайды, жазғыруы да, жарылғауы да пенде ісіне ұқсамайды, бегірек есепсіз қинауы да бар, бегірек есепсіз жетістіруі де бар деп — бәріне сендік дейді. Жоқ, онысына мен сенбеймін? Олар сендім десе де, анық сенген кісіге уайым ойлап не керек? Осы екеуіне лайықты жақсылықты өздері де іздеп таба береді. Егерде осы екеуіне бұлдыр сеніп отырса, енді неге сендіре аламыз? Оны қайтіп түзете аламыз? Оларды мұсылман деп, қалайша иманы бар ғой дейміз?
Кімде-кім ахиретте де, дүниеде де қор болмаймын десе, білмек керек: еш адамның көңілінде екі қуаныш бірдей болмайды, екі ынтық құмарлық бірдей болмайды, екі қорқыныш, екі қайғы — олар да бірдей болмайды. Мұндай екі нәрсені бірдей болады деп айтуға мүмкін емес. Олай болғанда, қай адамның көңілінде дүние қайғысы, дүние қуанышы ахирет қайғысынан, ахирет қуанышынан артық болса — мұсылман емес. Енді ойлап қарай бер, біздің қазақ та мұсылман екен! Егерде екі нәрсе кез болса, бірі ахиретке керекті, бірі осы дүниеде керекті, бірін алса, бірі тимейтұғын болса, сонда біреу ахиретке керектіні алмай, екінші бір кез келгенде алармын деп, жоқ, егер кез болмайтұғын болса, кең құдай өзі кеңшілікпенен кешіреді дағы, мына кезі келіп тұрғанда мұны жіберіп болмас деп, дүниеге керектіні алса, енді ол кісі жанын берсе ахиретті дүниеге сатқаным жоқ деп, нануға бола ма?
Адам баласына адам баласының бәрі — дос. Не үшін десең, дүниеде жүргенде туысың, өсуің, тоюың, ашығуың, қайғың, қазаң, дене бітімің, шыққан жерің, бармақ жерің — бәрі бірдей, ахиретке қарай өлуің, көрге кіруің, шіруің, көрден махшарда сұралуың — бәрі бірдей, екі дүниенің қайғысына, пәлесіне қаупің, екі дүниенің жақсылығына рахатың — бәрі бірдей екен. Бес күндік өмірің бар ма, жоқ па?.. Біріңе-бірің қонақ екенсің, өзің дүниеге де қонақ екенсің, біреудің білгендігіне білместігін таластырып, біреудің бағына, малына күндестік қылып, я көрсеқызарлық қылып, көз алартыспақ лайық па? Тілеуді құдайдан тілемей, пендеден тілеп, өз бетімен еңбегімді жандыр демей, пәленшенікін әпер демек — ол құдайға айтарлық сөз бе? Құдай біреу үшін біреуге жәбір қылуына не лайығы бар? Екі ауыз сөздің басын қосарлық не ақылы жоқ, не ғылымы жоқ бола тұра, өзімдікін жөн қыламын деп, құр «ой, тәңір-ай!» деп таласа бергеннің несі сөз? Оның несі адам?
1896 Everyone knows that dying and death are not always old, and not dying. The Kazakhs do not believe in it, they do not believe, they do not believe in their thoughts and ideas. And we are all told that there is a God who created the universe, asks in the spirit, punishes the evil, blesses the good, does not punish or bless, does not resemble a human deed, has one with the slightest suffering, one with one without the other. No, I don’t believe it. What do you need to worry about if you are a believer even though they believe it? They will find the good for them both. If those two are so blameless, why can we be sure? How can we fix it? How do we say they are Muslim and have faith?
Anyone who wants to have no wealth in the world or in the world should know: Two joys are not the same in one person, two passions are not the same, two fears and two sorrows, they are not the same. These two things cannot be said to be the same. Therefore, in whose heart the grief of the world, the joy of the world is greater than the grief of the past, the joy of the past, is not a Muslim. Now think, our Kazakhs are also Muslims! If there are two things, one is needed in the world, one is needed in the world, one is taken away, one is inactive, then one does not say that one is in need of succession, one in the other, no, in the absence of one, the broad god forgives. Is it right to believe that when the time comes, if you need it and you give it away, then you have not sold it?
All human beings are human friends. Why, when you are in the world, your relative, your growth, your hunger, your hunger, your sadness, your fatness, your physical condition, your origin, your place of thumb, you all die, the age you go to, the age you go to, the tears, the rottenness, and the glare in the world — all the same, the sadness of both worlds, Danger of disaster, enjoyment of the good of both worlds — they are all the same. Do you have a five-day life or not? Are you a guest of each other, are you a guest of the world, quarreling with the ignorance of somebody, and making a living in the garden or livestock of somebody, or making them look attractive? Is it a godly word to say no to God, not to desire, to earnestly labor, and to seek forgiveness? What good is it for God to offend someone? What is the meaning of giving up on two words, arguing, thinking, god, if I am unpaid or unscientific? What is he?
1896