“Yana yuragimni qiymalar armon”

Rasul HAMZATOV

ONA TILIM

Ajabo! Tush degan narsa qiziq-da,

Oʻlib qolganmishman tushda nogahon.

Koʻksimda qoʻrgʻoshin, quyosh tigʻida,

Togʻlar orasida yotibman bejon.

Uzokda sharqirab soylar oqmoqda,

Borlikda bir ajib dilbarlik hokim.

Men esam oʻylayman yotib tuprokda:

Mana shu tuproqqa qoʻshilar xokim.

Men oʻlib yotibman, kimsasiz, unut,

Hech kimsa qaygʻurmas va chekmas yohu.

Faqat choʻqqilarda qurqurar burgut,

Faqat vodiylarda ingraydi ohu.

Navqiron yoshimda boʻldim-ku ado,

Otash yuragimni oʻydi axir oʻq.

Na onam, na yorim bermaydi sado,

Doʻst tugul, hattoki yigʻichi ham yoʻq.

Figʻon otiladi jonsiz bagʻrimdan,

(Goʻyo figʻon bordek murda dilida.)

Shu payt ikki kishi oʻtdi naridan,

Quvnok suhbat kurib avar tilida.

Men-ku bu dunyodan koʻz yumdim mangu,

Ular kulib-kulib soʻzlashar borin;

Qandaydir Hasanning turfa ishiyu

Qandaydir Alining shoʻx kirdikorin.

Avar soʻzin tinglab kirdi menga jon,

Ohista tirildim va shunda bildim:

Meni tuzatolmas hech dori-darmon,

Jonimga masixdir shu ona tilim.

Mayli, kim qay tildan zavku shavq olsa,

Mening oʻz tilimga ming jonim fido.

Erta ona tilim agar yoʻqolsa,

Men bugun oʻlishga boʻlurman rizo.

Mayli, qashshoq boʻlsin, mayli, behasham,

Lekin mening uchun aziz va suyuk.

Jahon minbaridan yangramasa ham,

Ona tilim menga muqaddas, buyuk.

Otashin Mahmudning yonik sheʼrini,

Nahot, tarjimada oʻqir avlodim?

Nahot, men avarning soʻnggi shoiri,

Shumi edi mening ezgu murodim?!

Sevaman hayotni, dunyo koʻrkini,

Muhabbatim cheksiz barcha el uchun.

Hammasidan aziz ona yurtimni

Avarcha kuyladim yetgancha kuchim.

Uzoq Saxalindan Boltiqqacha to

Qalbimda koʻraman hur Vatanimni,

Har qayda qilayin unga jon fido,

Lekin oʻz yurtimga koʻying tanimni.

Yurtdoshlarim turib qabrim oldida

Koʻrsatsin avarning shoiri shul deb.

Elim yodga olsin ona tilida

Hamzat Sadasaning oʻgʻli Rasul deb.

* * *

Yoʻlga chiqqan har odam

Kuruk chikmas begumon.

Non oladi, sharob ham.

Ammo, ey aziz mehmon,

Togʻlarga yoʻl tutsang gar

Kel xurjunni toʻldirmay.

Togʻ dilbari non yopar,

Togʻ yigiti tutar may.

Yoʻlga chikkan har odam

Kuruk chikmas begumon,

Olar oʻtkir xanjar ham.

Ammo, ey aziz mehmon,

Xanjar tutma qoʻlingga.

Xanjar senga na darkor?

Dushman chiqsa yoʻlingga,

Bil, togʻlikda xanjar bor.

Yoʻlga chikkan har odam

Kuruk chiqmas begumon,

Olar yoʻlga koʻshiq ham.

Eshit, aziz, ey mehmon,

Soz qoʻshiqqa boy bu el,

Kuylar bizda koʻp, ammo –

Qoʻshigʻingni olib kel,

Qoʻshik kerak doimo.

ShOMIL

Yana oʻrtar meni eski jarohat,

Yana yuragimni qiymalar armon.

… U men uchun edi koʻhna rivoyat,

U hakda ovullar soʻylardi doston.

Koʻngil u ertakni kayda unutar,

Kechalar koʻz yummay tinglardim toʻlib.

Hatto togʻlar uzra suzgan bulutlar

Koʻrinardi Shomil lashkari boʻlib.

U bir koʻshiq edi.

Uni gohida

Onam kuylar edi, eslayman hamon.

Onam bu qoʻshikni aytar chogʻida

Oʻyga choʻmar edi koʻzlari giryon.

Suratdan boqardi cherkaska kiygan,

Koʻzida oʻt yongan suvoriy odam.

U chapaqay edi.

Chap qoʻli bilan

Qilich dastasini tutgandi mahkam.

U suratdan boqib kuzatgan edi

Ikkita akamni mukaddas jangga.

Onam marvaridu boldogʻin berdi

Uning nomi bilan atalgan tankka.

Oʻlimidan avval otam bechora

Unga bagʻishladi ajoyib doston,

Lekin Shomil nomin qildilar qora,

Yogʻdirdilar mardning shaʼniga boʻhton.

Balki shu koʻrgulik boʻlmasa, otam

Koʻprok yasharmidi… men ham aybdor.

Koʻpning ovoziga joʻr boʻlib men ham

Shomilni sheʼr bilan kilgandim abgor.

Xalqim erki uchun togʻlik yerimda

Yovlarga beayov boʻlgandi Shomil.

Bolalik qildim-u murgʻak sheʼrimda

Men uni atadim sotqin va qotil.

Togʻlarni tun chulgʻar.

Yotaman behol,

U darcham oldida paydo boʻladi.

Gohida moʻysafid, koʻpni koʻrgan chol,

Gohi lashkarboshi boʻlib keladi.

Der: “Nelar koʻrmadim dardli olamda,

Qancha azoblarga boʻldim giriftor.

Oʻn toʻqqiz jarohat yonar tanamda,

Sen, goʻdak, tigʻ urding yigirmanchi bor.

Oʻn toʻqqiz yaraga chidadim, billoh,

Oʻn toʻqqiz yaramdan qolmadi asar.

Lekin sen urgan tigʻ bitmagay, e voh,

Bolam boʻlaturib solding-ku xanjar.

Ozodlik jangiga borimni berdim,

Qoʻshiq, maishatga boʻlmadi fursat.

Maddohlarni baʼzan kamchilar edim,

Sheʼrbozni kaltaklar edim beshafqat.

Lekin men ularni jabrlab, urib,

Xato qilgandirman va lekin ishon,

Sendek safsataboz shoirni koʻrib

Haqligimga bir bor keltirdim imon”.

Tonggacha qarshimda turar u siymo,

Tonggacha oʻsha ruh beradi ozor.

Quyuk sokolini boʻyagan xino,

Papogʻi ustidan oʻragan dastor.

Men unga na deyin? Uning qoshida

Va sening qoshingda aybliman, xalqim.

Men xato qilgandim goʻdak yoshimda,

Lekin chekinmoqqa yoʻq bu kun haqqim.

Noyib Murod bir vaqt Shomildan ketib

Soʻng pushaymon boʻldi. Yana qaytmoqka –

Ahd qildi-yu, ammo ajali yetib

Yoʻlda duchor boʻldi tubsiz botkoqqa.

Men ham pushaymonman oʻz sheʼrim uchun,

Yana ortga qaytib, qildim deb xato –

Yo uzr soʻrayman Shomildan bu kun?

Yoʻq, yoʻq, botgim kelmas botqoqqa aslo.

U ham kechirmaydi baribir meni,

Men otdim orkadan, pana joydan oʻq.

U qilichda yozdi mardlik sheʼrini,

Mening boʻhton sheʼrim kechirmaydi, yoʻq.

Mayliga… lekin sen qil menga shafqat,

Xalqim, kechir, seni sevaman yona.

Jon oʻlkam, sen meni qargʻama faqat,

Misoli oʻgʻildan ranjigan ona.

Erkin VOHIDOV tarjimasi