Аёллар орасида сут безлари ўсмалари кўп учраётганини ҳисобга олиб, бундай касалликнинг олдини олиш эндиликда жуда муҳим саналади. Акс ҳолда дард ривожланиб оқибати жиддий тус олиши мумкин.
Мен бу ҳолни йигирма йиллик иш фаолиятим давомида кўп бора кузатганман. Наманган вилоят онкология диспансери поликлиникасига текширувдан ўтиш учун келаётган аёлларнинг кўпчилиги хасталикни ўтказиб юборганликлари туфайли бир неча босқичларда муолажалар олишади. Бу каби нохуш ҳолатни бартараф этиш учун аёлларга ўз соғлиқлари ўзларининг қўлларида эканлигини таъкидлаб турамиз. Замонавий текширув ва даволаш усуллари қанчалик такомиллашган бўлмасин, барибир ҳар бир аёл 30 ёки 40 ёшдан ошгандан сўнг йилда икки маротаба тиббий текширувдан ўтиб туриши зарур. Бошқа вақтларда эса уй шароитида ўзлари кўкрак безлари ҳолатини текшириб турганлари маъқул. Бунинг учун қуйидаги тавсиялар аёлларга асқотиши мумкин.
Ички кийимингизнинг сут бези учига тегиб турадиган жойларини синчиклаб кузатинг. Кийимда рангсиз ёки қорамтир доғлар борлиги сут безидан ажралма чиққанлигидан дарак беради. Сут безлари учларининг шакли, ичкарига тортилган ё тортилмаганлиги, яраланган ёки пўст билан қопланган жойлари бор йўқлигини текширинг. Яъни иккита қўлингизни белингизга қўйганча бўшашиб турган ҳолда сут бези терисида шишган (лимон пўстига ўхшаган) ёки ичкарига тортилган жойлар бор-йўқлигини пайқашга ҳаракат қилинг.
Қўлларингизни белингизга қўйиб турсангиз кўкрак қафасининг мушаклари таранглашиб, сут безлари бир-биридан бараварига узоқлашади. Кейин қўлларингизни бошингиз узра кўтаринг, панжаларингизни қисинг, шунда кўкрак қафасининг мушаклари таранглашади. Кўкрак қафасини чапга ва ўнгга буриб, сут безларининг баравар тебранишини кузатинг.
Чалқанча ётган ҳолатда танангизни бўшаштиринг. Чап сут бези пайпасланганда чап қўлингизни ёнингизга қўйинг, ўнг қўлингиз бармоқлари ёрдамида юмшоқ айланма ҳаракатлар билан навбатма-навбат сут бези учидан чеккага томон пайпаслаш керак.
Қўлтиқ остини елкани сал олдинга бурган ҳолда текшириб кўринг. Чап сут безининг пастки ва ички қисмларини пайпаслаш қулай бўлиши учун, чап кафтингизни бошингиз остига қўйинг. Тўрттала бармоқ юзасини сут безига босиш ва унча катта бўлмаган (диаметри 4 см гача) айланма ҳаракатлар билан чеккадан сут бези учи томон юргизинг. Ўнг томондан чап сут безини, чап қўлингиз билан эса ўнг сут безини пайпасланг. Сут безлари ҳажми катта бўлса, пайпаслаш осон бўлиши учун текширилаётган сут безига қарама-қарши ёнбошингизга бурилинг. Масалан ўнг сут безини текширмоқчи бўлсангиз, чап ёнбошингиз билан ётинг. Ҳам тикка турган ҳолда, ҳам ётган ҳолатда ўзини текшириб кўриш жуда муҳим. Чунки бу ҳолатларда сиз сут безининг кўп жойини яхшилаб кўздан кечиришингиз мумкин бўлади.
Чўмилаётган вақтингизда ҳам бармоқларингизни совунлаб сут безлари териси устига оҳиста сирғалтиринг. Шунда мабодо сут безида кичкина тугунлар бўлса, дарров билинади.
Унутманг, сут бези ўсмаларини ўз вақтида даволатган кўпчилик аёллар бутунлай тузалиб кетадилар ва эсон-омон юрадилар. Сут безида учрайдиган кўпчилик ўсмаларни (агар барвақт аниқланса) тезда даволаб тузатса бўлади. Масалан, 80 фоиз ҳолларда жарроҳлик йўли билан олиб ташланиши керак бўлган ўсмалар хавфсиз ҳисобланади.
Бахтиёр МАМАРАСУЛОВ, рентгенолог.