DINAMIT

DINAMIT (frans. dynamite, yun. dynamis — kuch) — kuchli portlovchi modda. Asosiy tarkibiy qismi — nitroglitserin va b. suyuq nitroefirlar (15%). Avval (1867, A. Nobel) — nitroglitserin va kukun holatdagi inert toʻldiruvchilar (talk, magniy oksid va b.) aralashmasidan gurdinamitlar tayyorlangan. Bunday Dinamit larda nitroglitserin toʻldiruvchi bilan mustahkam bogʻlanmaganligidan namlik katta boʻlgan sharoitda qoʻllanganda u suv taʼsirida oiqib chiqariladi. Nitroglitserin va sellyulozaning (kolloksimin, kolloidlangan paxta) kolloid eritmasi — dinamitli jelatin asosida tayyorlangan jelatin dinamitlar (1875, A. Nobel) ancha barqaror. Eng oddiy, lekin kuchli jelatindinamit tarkibida kolloksilin (7—8%) boʻlgan nitroglitserindan tayyorlangan. Dinamit tarkibiga oksidlovchilar: kaliy, natriy yoki ammoniy nitratlari (selitralar), yonuvchi moddalar (mas, yogʻoch kukuni) va b. ham kiradi. Muzlash t-rasini oshirish uchun Dinamit tarkibiga nitroefirlar (mas, glikoldinitrat) ham qoʻshiladi. Dinamit togʻ sanoatida qattiq jinslarni portlatishda, suv osti va shaxta ishlarida hamda harbiy maqsadlarda qoʻllaniladi.