Qish faslida O’zbekistonda va umuman boshqa sovuq o’lkalarda avtomobilni yurgizishdan oldin qizdirish odati bor. Olimlar bundan naf yo’q, qolaversa, atrof muhitga zarar yetkaziladi hamda yonilg’i va vaqt bekor sarflanadi,deyishmoqda.
Mahalla va mikrorayonlardan ertalab o’tar ekansiz, garaj yoki darvoza oldida o’t olib turgan mashinalarga ko’zingiz tushadi. Haydovchida masofadan o’t oldirish qurilmasi bo’lsa ish oson ko’chadi, biroq ko’pchilik haydovchilar muzdek mashina ichiga o’tirib uning qizishini kutib o’tirishadi.
Odamlar shunday qilinsa, sovuqda mashina haydash osonlashadi, qahratonda temir toychoqni darhol yurgazish zararli, deb hisoblaydi. The Washington Post gazetasi bu aqidani rad etib, zamonaviy avtomobillarni oldindan qizdirishga hojat yo’qligini uqtiradi.
Mashinani qizdirish faqat o’zbeklar yoki ruslarning odati emas. 2009 yilda o’tkazilgan so’rovnomaga ko’ra, havo harorati noldan tushgan davrda amerikaliklar ham avtomobilini yurgazishdan avval besh daqiqa qizdirib olishi aniqlandi.
Nimaga dvigatelni qizdirishning hojati yo’q?
Asli bunda ham qisman haqiqat bor. Birinchidan, sovuq motor yonilg’ini o’rtacha 12 foizga ko’p “eydi”. Ikkinchidan, qishda motor sekinroq isiydi.
Karbyuratorli eski mashinalarni oldindan qizdirish maqbul amaldir, chunki agregat zaruriy haroratgacha isimasa, mashina o’chib qolishi mumkin. Ammo 1980 -90-yillardan boshlab karbyurator injektorga almashdi, unda esa yonilg’i va havo aralashuvini maxsus datchiklar nazorat qiladi. Injektorli dvigatelni qizdirish shart emas, chunki yonilg’i-havo aralashmasini datchik nazorat qiladi va kerakli haroratga moslab beradi.
Shunday qilib, zamonaviy dvigatelni uzoq qizdirish shart emasligini ta’kidlaymiz. Avtomobilsozlik mutaxassisi fikriga muvofiq yangi mashinani 30 soniyadan uzoq qizdirib turishning keragi yo’q, chunki u yo’l yurganida yaxshiroq qiziydi.
Dvigatelni qizdirish havoni ifloslantiradi
Dvigatel` salt ishlasa issiqxona gazlari ko’p ajralib chiqadi, yonilg’i isrofi ortadi, bu, nafaqat, tabiatga, balki, haydovchining cho’ntagiga ham ziyon yetkazadi.
Mashinani qizdirish zaruriyati yo’qligini ko’rsatish uchun Kanadaning tabiiy resurslar Vazirligi bir tajriba o’tkazdi. -18 daraja sovuqda uch avtomobil` turlicha muddatlarda qizdirildi va belgilangan masofani bosib o’tishdi.
Besh daqiqa qizdirilgan mashinaning yonilg’i sarfi 7-14 foizga, o’n daqiqa qizdirilganiniki esa 12-19 foizga oshdi. Bundan tashqari, dvigatel` qanchalik katta hajmda bo’lsa, motor salt ishlaganida yonilg’ini shuncha ko’p sarflaydi. Ya’ni zamonaviy avtomobillar yo’l yurgan sari benzinni tejash xususiyatiga ega bo’ladi, salt ishlaganida esa yonilg’ini “eb qo’yib” dvigatel` samaradorligi pastlaydi.
Haydovchining xarajati ortishi bilan birga atmosferaning ifloslanish jarayoni ham tezlashadi. 2009 yilda Energy Policy jurnali amerikalik haydovchilarning avtomobillari salt ishlash jarayonida havoga chiqarib tashlagan zararli moddalarning umumiy miqdorini hisoblagan. Haydovchilar sovu faslda faqatgina mashina qizdirish jarayonida emas, birortasini kutishda yoki mashina tiqiniga tushib qolganida ham motorni o’chirishmaydi. Hisob kitoblarga ko’ra AQShdan chiqarilgan barcha issiqxona gazlarining 1,6 foizi salt ishlagan dvigatellar hissasiga to’g’ri kelar ekan. Taqqoslash uchun: bu metallurgiya sanoati chiqargan zararli moddalardan ikki barobar ortiqdir.
Haydovchilar dvigatelning behojat ishlashini qisqartirishsa, dunyo bo’ylab 5,9 mlrd dollarlik yonilg’i iqtisod qilinadi (2008 yilgi narxlarga asoslangan). Havoga chiqariluvchi zararli moddalar esa soda, alyuminiy va ohak ishlab chiqarish sanoati chiqindilarini qo’shgandagi miqdor baravarida kamayadi.
Manba: carzone.uz