KULIBIN Ivan Petrovich

KULIBIN Ivan Petrovich [1735, 10(21).4. — Nijniy Novgorod — 1818.30. 7(11.8)] — oʻzi mustaqil oʻqib oʻrgangan rus mexanigi. 1764—67 y. larda murak-kab mexanizmlardan tuzilgan tuxumsi-mon soat yasab, 1769-y. da Yekateriva II ga inʼom qilgan. Yekateriva II K. ni Peterburg FA mexaniqa ustaxonasiga boshliq qilib tayinlagan. Kulibin yangi ti-zimli qurilmani qoʻllab, choʻntak soati yasagan; bu soat sekund, minut, soatni koʻrsatishdan tashqari, yil fayellari, oy, hafta kunlari va Oyning qaysi fazada ekanligini qam bildirgan. Kulibin minora soatlari va mitti soatlar ham yaratgan. Optik asboblarning shishalarini silliklash usulini takomillashtirdi. Neva daryosiga quriladigan bir arkli, 298 m prolyotli koʻprik modelining loyihasini ishlab chiqsi va qurdi. Shuningdek, «suv oʻtkazgich» loyihasini tuzdi. 1779-y. da yasagan kuchli fovar (projektor) ustaxona, kema va mayaklarda qoʻllanildi. Kulibin 1791-yilda oʻziyurar aranacha (somokat), 1793-y. da vintli mexanizmlar yordamida ishlaydigan lift, 1794-y. da shartli belgilarni uzoq masofaga oʻzatuvchi optik telegraf yaratdi. Kulibin oʻzi ixtiro qilgan asbob va qurilmalarini loyhalash jarayonida chizma va rasmlardan keng foydalangan. Kulibin 1801-y. da Akademiyadan ketib, Nijniy Novgorodga keldi. Bu yerda kemalarning daryo oqimiga qarshi harakatlantirish usulini ishlab chikdi. 1804-y. da «vodoxod» yasadi. Kulibin umrining oxirgi yillarini muxtojlikda oʻtkazgan.